स्ववियु निर्वाचन किन आवश्यक छ ?

अहिले विद्यार्थीहरूभित्र स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियनको चुनावको सरगर्मी छ । देशभरका क्याम्पसमा स्ववियु निर्वाचनको माहोल छ । राजनीतिक दल, त्यसका विद्यार्थी संगठनलगायत सरोकारवाला व्यक्ति र संगठन चुनावी नतिजा आफ्नो पक्षमा पार्न निर्वाचनमा होमिएका छन् ।

समाज परिवर्तनशील छ । स्ववियु निर्वाचन नौतिक सामाजिक र राजनीतिक द्दष्टिले महत्वपूर्ण विषय हो । निर्वाचनले नागरिकलाई राजनीतिक नेताहरू र शासकीय पदाधिकारीहरूको चयन गर्न अधिकार दिन्छ । यसैले पनि देशैभर अहिले स्ववियु चुनावको चर्चा छ ।

---

नेपालमा साधारणतया निर्वाचन नेपाल सरकार र स्थानीय सरकारहरूका लागि हुन्छन् । यसका अलावा नेपालमा समितिको निर्वाचन, प्रदेश सभा र राष्ट्रिय सभाको निर्वाचन गरिन्छ । नेपालको निर्वाचन प्रक्रिया सामान्यतया निर्वाचन आयोगले सम्हाल्नुपर्दछ । निर्वाचन आयोगले निर्वाचन सम्बन्धी नियमहरू बनाउँदै, निर्वाचन गर्ने व्यवस्था गर्दछ । निर्वाचनले देशको लोकतान्त्रिक प्रक्रियामा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने गरेको छ ।

स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ, नेपालको विभिन्न विद्यालय र कलेजहरूमा विद्यार्थीहरूको हितको रक्षा गर्ने एउटा स्वतन्त्र संस्था हो। यो संघ स्थानीय राजनीति र छात्र आन्दोलनका केन्द्र बन्ने काम गर्दछ। स्वतन्त्र विद्यार्थी संघको निर्वाचन विद्यार्थीहरूले अनुशासनमा रही स्थानीय निकायका सदस्यहरूलाई निर्वाचित गर्ने गरिन्छ । निर्वाचनमा विद्यार्थीहरूले संघका नेतृत्वमा रहेका व्यक्तिहरूलाई चुन्ने अवसर प्रदान गर्दछ। स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ निर्वाचन एक प्रबल डेमोक्रेटिक प्रक्रिया हो जसले विद्यार्थीहरूलाई आफ्नो निकायमा सक्रिय रही छात्र जीवनको मौलिक अधिकारहरूको रक्षा गर्न प्रेरित गर्दछ । 

स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ निर्वाचन वा सविस्तार रूपमा स्वयम् सञ्चालित विद्यार्थी संघको चुनाव हो । यो नेपालको विभिन्न विद्यालय र कलेजहरूमा हुने गर्दछ । स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ चुनावमा विद्यार्थीहरूले उम्मेदवार निर्धारण गरी, उनीहरूको प्रतिनिधित्व गर्ने विद्यार्थीलाई चुन्नु पर्छ। चुनिएका प्रतिनिधि त्यस्तो संघको अध्यक्ष र उपाध्यक्ष चयन गर्ने हुन्छन् । संघको अन्य सदस्यहरू पनि चुनिन्छन् । 

यो चुनाव देशको लोकतान्त्रिक प्रणालीको एक महत्वपूर्ण अंग हो । स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ चुनावको आयोजन विद्यालय व्यवस्थापकहरूले गर्छन् । उनीहरूले यो चुनावको निर्देशन गर्दछन् र संघमा भाग लिने विद्यार्थीहरूको नामावली तय गर्दछन्। संघको चुनाव नियमित रूपमा हुने गरी विद्यार्थीहरूलाई लोकतान्त्रिक तथा संवैधानिक प्रक्रियाहरू सिकाउन पनि मद्दत पुर्‍याउँछ। स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ चुनावमा विद्यार्थीहरूले आफ्नो अधिकारहरूको लागि चुनाव गर्दछ । विद्यार्थीहरूले स्वतन्त्र रूपमा उनीहरूको समस्या र आवश्यकताहरूलाई चुनावका विषयमा राख्छन् । संघको चुनाव नियमित रूपमा हुने गरी विद्यार्थीहरूले आफ्नो स्कूल र कलेजको सफलता र विकासका लागि महत्वपूर्ण नीतिहरू बनाउन कार्य गर्दछ । 

स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ निर्वाचनले विद्यार्थीहरूलाई संगठन र समाजिक अधिकारको अभिवृद्धि गराउने लक्ष्य लिएको हुन्छ। तर, स्ववियु निर्वाचनले यसको आधारमा विद्यार्थीहरूले आफ्नो हक तथा हितको लागि संगठनको वर्चश्वको लागि दिनु पर्ने सम्बन्धमा विवादहरू उत्पन्न हुन सक्छन् । यसले विद्यार्थीहरूलाई सबै वर्गहरूको हितको लागि संघर्ष गर्ने व्यवस्था प्रदान गर्दछ, जसले समाजमा सकारात्मक परिवर्तन गर्न सहयोग पुर्‍याउँदछ । यसैले स्ववियु निर्वाचनले विद्यार्थीहरूको स्वाधीनता र स्वतन्त्रता बढाउन सहयोग पुर्याउने कार्य गर्दछ तर, स्ववियु निर्वाचनले संगठनको वर्चस्वलाई पनि बढाउँदछ । स्ववियु निर्वाचनका आधारमा विद्यार्थीहरूले आफ्नो उचित माग र प्रश्नहरू प्रस्तुत गर्न सक्छन्। यसले संगठनलाई राष्ट्रिय स्तरमा पनि प्रतिस्पर्धा गर्न अनुमति दिन्छ । संघका नेतृत्वले विद्यार्थीहरूको मागको आधारमा संघको कार्यक्रमहरू तय गर्न सक्छन् जसले विद्यार्थीहरूलाई विभिन्न समस्याहरू सम्बन्धमा जानकारी तथा अवसर प्रदान गर्दछ। तर, विद्यार्थीहरूको हितका लागि संघले मात्र नभएर सरकार र शैक्षिक संस्थाहरूलाई पनि समेत आफ्नो समस्याहरू र आवश्यकताहरू सम्बन्धमा जानकारी दिन्छ । 

साथै संघले नेपालमा शैक्षिक नीतिहरूको विषयमा अध्ययन गरी आफ्नो सल्लाहका आधारमा सरकारलाई विभिन्न कार्यक्रमहरूमा सहयोग प्रदान गर्छ । सामाजिक अधिकारको समर्थन र विद्यार्थीहरूको हितको लागि स्ववियु निर्वाचन अत्यन्त महत्वपूर्ण छ । तर, संघको वर्चस्वलाई बढाउने लक्ष्यमा मात्र नभएर संघले सरकार, शैक्षिक संस्थाहरू, विभिन्न संगठनहरू र समाजको सहयोगलाई पनि हासिल गर्नुपर्छ। स्वतन्त्र विद्यार्थी संघ निर्वाचनले शिक्षाको स्तर बढाउने लक्ष्य लिएको हुन्छ । स्ववियु निर्वाचनले विद्यार्थीहरूलाई संघको कार्यक्रमहरूमा अधिक सक्रिय हुने अवसर पनि प्रदान गर्छ । विद्यार्थीहरूले आफ्नो भविष्यका लागि जरुरी ज्ञान र कौशलहरू अर्जन गर्न सक्छन् जसले उनीहरूलाई अर्थात् उनीहरूका भविष्यको लागि सहायता पुर्‍याउन सक्छ ।

संघको निर्वाचनले स्वशक्तिको अधिकतम समावेशीकरणको विकास गराउँदछ र सोसाइटीमा न्याय समानता र समाजको निर्माण गर्दछ । स्ववियु निर्वाचनले नै विद्यार्थी संघहरूलाई जगाउँछ जसले उनीहरूलाई आफ्नो अधिकारको लागि संघर्ष गर्न बाध्य गर्छ । स्वतन्त्र निर्वाचनले विद्यार्थी संघहरूलाई नै विद्यार्थीहरूले स्ववियु निर्वाचनमा भाग लिनेद्वारा उनीहरूले आफ्नो निजताको भावना विकास गर्न सक्छन् जसले उनीहरूलाई निजताको बारेमा थाहा पाउन पनि सहज बनाउँछ । 

विद्यार्थी संघहरूले सोसाइटीले प्रतिकूल गरेको कुरा बढाउन सक्छन् जसले उनीहरूलाई समाज सेवा र समाजको निर्माणको भावना पाउन सहज बनाउँछ । स्ववियु निर्वाचनले विद्यार्थी संघहरूलाई नै अस्तित्वको मौका प्रदान गर्छ जसले उनीहरूलाई निजताको सम्मान तथा विकासको लागि आवश्यक परिस्थितिहरू प्रदान गर्छ । निर्वाचनले संघहरूलाई सफल बनाउँदा संघहरूको जिम्मेवारी र सामाजिक भूमिका संघहरूलाई बाँच्न मद्दत गर्छ । स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियनको निर्वाचन उत्क्रष्ट प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गर्न सन्तुलन कायम गर्न जरुरी छ ।