अमेरिका–युक्रेन खनिज सम्झौताबारे थाहा भएका केही कुरा

किभ- अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र युक्रेनी नेता भोलोदिमर जेलेन्स्कीबीचको विवादपछि किभ र वासिङ्टनले संयुक्त राज्य अमेरिकालाई युक्रेनी खनिज स्रोतहरूमा पहुँच दिने सम्झौतामा सहमति जनाएका छन् ।

ठ्याक्कै कति रकम जोखिममा छ ? के यो सम्झौताले युक्रेनलाई सुरक्षा प्रत्याभूति प्रदान गर्नेछ ? भन्नेबारे सम्झौताका महत्त्वपूर्ण विवरणहरू अझै अस्पष्ट छन् ।
 
यहाँ यस हप्ता वासिङ्टनमा ट्रम्प र जेलेन्स्कीद्वारा हस्ताक्षर गर्न सकिने सम्झौताबारे हामीलाई थाहा भएका कुराहरू छन् ।

---

ट्रम्पले सन् २०२२ फेब्रुअरीमा रुसले आक्रमण गरेदेखि तीन वर्षमा अमेरिकाका पूर्वराष्ट्रपति जो बाइडेनको प्रशासनमा भुक्तान गरिएको अमेरिकी सहायताको क्षतिपूर्ति माग गरेका थिए ।

जर्मन आर्थिक अनुसन्धान निकाय किल इन्स्टिच्युटका अनुसार ट्रम्पले पाँच खर्ब डलर क्षतिपूर्ति माग्नुभएको थियो । यो हाल एक खर्ब २० अर्ब डलर बराबरको वासिङ्टनले युक्रेनलाई भुक्तान गरेको रकमको करिब चार गुणा हो । 

जेलेन्स्कीले युक्रेनीहरूको ‘दश पुस्ता’ ले तिर्न पर्ने सम्झौतामा आफूले हस्ताक्षर नगर्ने भन्दै यो मस्यौदालाई अस्वीकार गरे ।

सम्झौताबारे जानकारी भएको किभको एक स्रोतले एएफपीलाई पछि बताएअनुसार दस्तावेजको सबैभन्दा हालको मस्यौदाबाट यो माग हटाइएको छ ।

यद्यपि यसले संयुक्त राज्य अमेरिका र युक्रेनले संयुक्त अमेरिकी–युक्रेनी कोषमा राजस्व परिवर्तन गरी एकसाथ खनिज स्रोतहरू विकास गर्नुपर्छ भन्ने सङ्केत गर्दछ । 

“उनीहरूले हामीलाई नसुहाउने विशेष गरी पाँच खर्ब डलरका बारेमासहित सबै खण्डहरू हटाए”, युक्रेनी स्रोतले भन्यो ।

युक्रेन कुनै पनि सम्झौतामा दीर्घकालीन र बलियो सुरक्षा ग्यारेन्टीहरू समावेश गर्नुपर्दछ जसले रसियालाई फेरि कहिल्यै आक्रमण गर्नबाट रोक्न मद्दत गर्दछ भन्ने कुरामा अडिग छ ।

जेलेन्स्कीले गत वर्ष अक्टोबरमा आफ्नो पाँच–बुँदे विजय योजनाको हिस्साका रूपमा युक्रेनी प्राकृतिक स्रोतहरूमा पहुँचलाई सुरक्षा प्रतिबद्धताका लागि आदान–प्रदान गर्ने विचार अघि सार्नुभएको थियो ।

युक्रेन अन्ततः नाटो सदस्यता चाहन्छ । तर त्यो विकल्पलाई – क्रेमलिनका लागि रेड लाइन – वासिङ्टनले रोकेको छ ।

युक्रेनले युद्धविराम भएको खण्डमा विदेशी शान्ति सैनिकहरू तैनाथ गर्न वकालत गरेको छ । तर संयुक्त राज्य अमेरिकाले यो विकल्पलाई अस्वीकार गरेको छ भने युरोपेली देशहरू यस मुद्दामा विभाजित छन् ।

खनिजहरूको सम्झौताको पाठमा ठोस ग्यारेन्टीबिना युक्रेनी सुरक्षाको सन्दर्भ समावेश हुनसक्छ । युक्रेनी स्रोतले एएफपीलाई बताए अनुसार यस विन्दुमा छलफलहरू अझै जारी छन् ।

“अमेरिकाले स्थिर र समृद्ध सार्वभौम युक्रेनमा लगानी गर्नेछ भन्ने एउटा सामान्य धारा छ”, त्यहाँ ‘स्थायी शान्ति’ र ‘सुरक्षा ग्यारेन्टी’ का लागि अमेरिकी समर्थनको उल्लेख गरिएको भन्दै स्रोतले भन्यो ।

युक्रेनसँग विश्वको खनिज स्रोतहरूको लगभग पाँच प्रतिशत छ । तर ती सबै अहिलेसम्म दोहन गरिएका छैनन् – वा सजिलैसँग दोहन गर्न सकिने छैनन् – र केही रुसद्वारा कब्जा गरिएको क्षेत्रमा छन् । यसलाई ट्रम्प सुरक्षित गर्न चाहन्छन् । 

वल्र्ड माइनिङ डाटाका अनुसार युक्रेन म्याङ्गनिजको उल्लेखनीय उत्पादक (विश्वको आठौँ ठूलो उत्पादक), टाइटानियम (११औँ) र ग्रेफाइट (१४औँ) हो । यी खनिज तत्व विद्युतीय ब्याट्रीहरूका लागि अत्यावश्यक छन् ।

फ्रान्सको ब्युरो अफ जियोलोजिकल एन्ड माइनिङ रिसर्च (बिआरजिएम) का अनुसार युक्रेनसँग विश्वको ग्रेफाइटको अनुमानित स्रोतहरूको २० प्रतिशत छ ।

युक्रेनले ‘युरोपको सबैभन्दा ठूलो लिथियम भण्डारहरू मध्ये एक’ भएको पनि बताएको छ । तर नरम धातु अझै ननिकालिएको सरकारले बताएको छ ।

किभका अनुसार ‘छ वटा भण्डारमा दुर्लभ पृथ्वी धातुहरू अवस्थित रहेको थाहा छ’ र नोभोपोल्टाभस्के भण्डार विकास गर्न ३० करोड डलरको लगानी आवश्यक पर्नेछ । युक्रेनले नोभोपोल्टाभस्के भण्डार विश्वका सबैभन्दा ठूला मध्ये एक भएको दाबी गरेको छ ।

यद्यपि यो स्थल रूसी सेनाद्वारा नियन्त्रित छ र क्रेमलिनले सन् २०२२ देखि कब्जा गरेको क्षेत्र वा सन् २०१४ मा कब्जा गरिएको क्रिमियन प्रायद्वीपलाई अस्वीकार गरेको छ ।

यद्यपि रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले रुसी–कब्जा क्षेत्रहरूमा अमेरिकी लगानीलाई समर्थन गर्ने बताएका छन् ।

लिथियम, ट्यान्टालम, नियोबियम र बेरिलियमको सेभचेन्को भण्डार पोक्रोभस्क नजिकै अग्रिम मोर्चाबाट १० किलोमिटरभन्दा कम दूरीमा छ । त्यहाँ रूसी सेनाले हतियार र सेनाको सङ्ख्यामा कम रहेका युक्रेनी सेनाहरू विरुद्ध जमिन प्राप्त गरिरहेको छ । (एएफपी)