भारतले सन् २०२२ देखि कोभिड–१९ खोप निर्यात खुला गर्ने

काठमाडौँ– भारतले सन् २०२२ को शुरुवातदेखि कोभिड–१९ विरुद्धको खोप निर्यात खुला गर्ने भएको छ । भारतलाई महामारीको दोस्रो लहरले आक्रान्त पारेपछि बन्द भएको खोप निर्यात झण्डै ८ महिनापछि खुला गर्ने भारतको तयारी छ । 

भारतमा खोपसम्बन्धी राष्ट्रिय प्राविधिक समूहका अध्यक्ष एनके अरोराले भारतले सन् २०२१ को अन्त्यसम्म यसको वयस्क जनसंख्यालाई ओप उपलब्ध गराइसक्ने र निर्यात खुला गरिने ब्लुमवर्ग टेलिभिजनसँगको अन्तर्वार्तामा बताएका छन् । अहिले विश्वका ६० भन्दा धेरै मुलुकहरू खोपमा पहुँचका लागि संघर्षरत छन् । 

---

‘हामीले वयस्क जनसंख्यालाई खोप दिइसकेपछि बाँकी विश्वका लागि निर्यात गर्न हामीसँग उल्लेख्यमात्रामा खोप हुनेछ ।,’ अरोराले भनेका छन् । धेरै जनसंख्यालाई कोभिड–१९ संक्रमण हुनेमा भारत दोस्रो मुलुक हो । त्यहाँ ३ करोड २५ लाखमा संक्रमण भएको थियो । भारतमा ६ ओटा कम्पनीले खोप उत्पादन गरिरहेका छन् । भारत सरकारले नयाँ उत्पादनलाई परीक्षण र प्रमाणीकरण गर्ने काम अघि बढाइसकेको छ र परामर्शदाता समूहको प्रमुखका रूपमा उनले भारत सरकारलाई खोपको मूल्यांकन र परीक्षणको तथ्यांक समीक्षामा सहयोग गरिरहेका छन् । 

सन् २०२० को अन्त्य र २०२१ को शुरुवातमा भारतले विश्वकै ठूलो खोप उत्पादक राष्ट्र हुनुका नाताले त्यहाँका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको खोप कूटनीतिलाई सार्थक बनाउन धेरै गरिब देशहरूलाई खोप उपलब्ध गराउने कार्य अघि बढाएको थियो । विश्व स्वास्थ्य संगठन, गाभी– विश्वव्यापी खोप सहकार्य, कोलिसन फर इमिडेमिक प्रिपियर्डनेस इनोभेसन्स (सेपी) र संयुक्त राष्ट्रसंघीय बालकोष (युनिसेफ) लगायतको सहकार्यमा अघि बढेको कोभ्याक्स पहलमा भारत प्रमुख खोप आपूर्तिकर्ता रहेको थियो । यद्यपि, भारतमा दोस्रो लहरको कोभिड–१९ संक्रमण तीव्र भएपछि कोभ्याक्समा भारतले गरेको प्रतिवद्धता अनुसारको आपूर्ति रोकिदाँ कोभ्याक्स कार्यक्रम नै प्रभावित हुन पुगेको छ । सन् २०२२ शुरु हुँदा भारतले खोप निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको ८ महिना पुग्नेछ । 

भारतबाट कोभ्याक्समा खोप आपूर्ति प्रभावित भएपछि कोभ्याक्सले यो न्यूनता पूर्ति गर्न अन्य स्रोतहरू खोजी गरिरहेको छ । यो न्यूनतालाई अहिले चीनले पूर्ति गरिरहेको छ भने भारतले पनि खोप निर्यात खुला गर्ने तयारी थालेको छ । भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले सन् २०२१ सम्म वयस्क जनसंख्यालाई खोप वितरण गरिसक्ने प्रतिवद्धता जनाएका छन् । अरोराले त्यहाँ ९२ करोड वयस्क व्यक्तिले डिसेम्बरको अन्त्यसम्ममा खोप पाइसक्ने बताएका छन् । यसका  लागि १.८ अर्ब डोज खोप आवश्यक हुन्छ, भारतको आफ्नै उत्पादनबाट खोप वितरण सम्भव हुने अरोराले बताएका छन् । 

भारतमा सिरम इन्स्टिच्यूट अफ इण्डियाले यसअघि नै अष्ट्राजेनेका खोपको व्यवसायिक उत्पादन गर्दै आइरहेको थियो । यसका अतिरिक्त भारत बायोटेकले कोभ्याक्सिन उत्पादन गरिरहेको छ । भारतमा क्याडिला हेल्थकेयरले रूसको गामालिया सेन्टरले विकास गरेको ‘स्पुतनिक फाइभ’ को व्यवसायिक उत्पादनको तयारी गरिरहेको छ । 

सिरम इन्स्टिच्यूट भारतको सबैभन्दा ठूलो खोप उत्पादक रहेको छ । यसले अहिले मासिक १२ करोड मात्राबाट बढाएर १५ करोड मात्रा खोप उत्पादन गरिरहेको छ । सेप्टेम्बरसम्म भारत बायोटकले पनि यसको उत्पादन क्षमता मासिक १२ करोड मात्रा पुर्‍याउने बताएको छ । बीचमा प्राविधिक समस्याका कारण भारत बायोटेकले ठूलो परिमाणमा खोप उत्पादन गर्न सकेको थिएन । भारतमा बायोलोजिकल ई लिमिटेड, जेनोभा बायोफर्मास्युटीकल्स लगायतले पनि खोप उत्पादन गरिरहेका छन् । 

अहिलेसम्म भारतमा झण्डै ५९ करोड मात्रा खोप लगाइसकिएको छ । त्यहाँ, पूर्णमात्रा खोप पाउनेको जनसंख्या १० प्रतिशत छ । भारतले आयातीत नभइ आफ्नै खोप उत्पादनबाट सन् २०२१ भित्र सबै वयस्क जनसंख्यामा खोप पुर्‍याउने लक्ष्य राखेको अरोराले बताएका छन् । यद्यपि अन्य खोप उत्पादक फाइजरसँग वार्ता गरी भारतमै खोप उत्पादन गर्ने तयारी भैरहेको भएपनि यसमा कुनै ठोस उपलब्धि हासिल भएको छैन । 

‘हामी आफैंले उत्पादन गरेका खोपमा निर्भर छौं,’ उनले भनेका छन्, ‘हामीले खोप योजनामा बाह्य मुलुकबाट खोप आयात गरेर ल्याउने योजना समावेश गरेका छैनौं ।’