थाइल्याण्डमा राजपरिवारबारे किन विभाजित छन् परिवार ?

थाइल्याण्ड : 'हाम्रा राजालाई आलोचना गर्नु भनेको पाप हो भनेर मेरा पिताले मलाई सिकाएका थिए ।' तर १९ वर्षका दनाइले पिताको चेतावनीलाई बेवास्ता गर्दैछन् । बै‌कमा कानुनका विद्यार्थी उनी हरेक महिना राजसंस्थामा सुधार माग गर्दै प्रदर्शनमा उत्रने दशौँ हजारमध्ये एक हुन् ।

उनका पिता पाकोर्न* उच्च मध्यम वर्गका हुन् र धेरै ठाउँ घुमिसकेका छन् । एउटै घरमा नबसे पनि उनीहरूबीच बेलाबेला भेट हुन्छ तर प्रत्येक भेटमा उनीहरू राजसंस्थाको विषयबारे भने बोल्दैनन् । 'सो विषयमा कुराकानी हुनासाथ हाम्रो झगडा पर्न थाल्छ र दिन नै खेर जान्छ', दनाइले भने ।

'एकपटक मैले राजाको आलोचना गरेपछि हाम्रो गाडीभित्रै झगडा पर्‍यो । मेरा पिताका निम्ति राजसंस्था पवित्र हो । मैले किन भनेर सोधेँ । उनले म सानो उमेरको भएकोले बुझ्न नसक्ने बताए । म रिसाएँ र त्यसपछि उनी मसँग बोलेनन् ।'

अनलाइनमा विवाद
थाइल्यान्डमा परिवारहरू राजसंस्थालाई लिएर प्रत्यक्ष विवादमा मात्र उत्रँदैनन्, कतिपयले त यो विवाद सामाजिक सञ्जालमा पनि पुर्‍याएका छन् । जब एक विश्वविद्यालयका विद्यार्थीले फेसबुकमा राजसंस्थाविरोधी भावनाका कारण उनको पिताले उनीमाथि मुद्दा हाल्न चाहेको लेखिन्, उनको पिताले क्रुद्ध प्रतिक्रिया व्यक्त गर्दै उनलाई परिवारको नाम प्रयोग गर्न नदिने बताए ।

दनाइले राजसंस्थाबारे आफ्नो पितालाई सबैभन्दा पहिले १७ वर्षको उमेरमा चुनौती दिएका थिए । 'हामी सिनेमा हलमा थियौँ । जब राष्ट्रगान बज्यो सबैजनाले राजाप्रति सम्मान व्यक्त गर्न उभिए । मैले त्यसो गर्न चाहिनँ । पिताले भन्दाभन्दै पनि म उठिनँ । जब अरू मानिसहरूले घुरेर हेर तबमात्र म उभिएँ ।' राष्ट्रगान बज्दा नउभिनुलाई गैरकानुनी मानिन्थ्यो ।

ऐतिहासिक परम्परा
थाइ मानिसहरूलाई बच्चैदेखि आफ्ना राजाप्रति स्नेह र सम्मान प्रकट गर्न सिकाइन्छ । साथै त्यसो नगरे हुनसक्ने परिणामको त्रास पनि देखाइन्छ । थाइल्यान्ड त्यस्ता थोरै देशहरूमध्ये पर्छ जहाँ कडा कानुन छ जसअनुसार राजा, रानी वा गद्दीका उत्तराधिकारीको आलोचनालाई गैरकानुनी ठानिन्छ । त्यसो गरेको पाइए १५ वर्ष जेल सजाय हुनसक्छ ।

अचेल दनाइ सिनेमा हलमा उभिँदैनन् । जुलाईदेखि यता विश्वविद्यालयहरूमा पढ्ने हजारौँ विद्यार्थी सडकमा उत्रिएका छन् । उनीहरूले राजाको करिब असीमित शक्ति र स्रोतमा सिमाको माग गरेका छन् । विश्वमा अरूलाई यी माग सामान्य लाग्न सक्छ तर थाइल्यान्डको आधुनिक इतिहासमा राजसंस्थालाई यसरी सार्वजनिक चुनौती दिइएको थिएन । 

विद्यार्थीको विरोधले अधिकांश थाइ जनता अचम्भित भएका छन् - दनाइका पिता पाकोर्नसहित । 'म राजा रामा ११ को पालामा जन्मिएको थिएँ । उनले आफ्ना बालबालिकाभन्दा धेरै जनताका निम्ति काम गरेका थिए । जब उनी बिरामी भए तब उनलाई जोगाउन सकिने भए म आफैँ ज्यान दिन समेत तयार थिएँ । तर मेरा छोराजस्तै अहिलेका पुस्ताका युवाहरूले त्यो अनुभव गरेनन् ।'

नयाँ राजा
केही वर्ष पहिलेसम्म पनि यस्तो पुस्ताबीचको झगडा अकल्पनीय थियो । तर नयाँ राजा महा बजिरालङ्गकर्नको राज्याभिषेकले सबै बदलिदियो । नयाँ राजालाई सार्वजनिक रूपमा दुर्लभै देखिन्छ । उनको धेरै समय जर्मनीमा बित्छ । थाइल्यान्डमा कोरोनाभाइरस महामारीको प्रभाव परेपछि त उनी झन् धेरै बाहिर बसे ।

उनले बै‌कस्थित सबै सैन्य इकाइको निर्देशन आफ्नो हातमा लिएपछि थुप्रै प्रश्न उठे । आधुनिक थाइल्यान्डमा शाही परिवारमा सैन्य शक्ति यसरी केन्द्रीकृत गरिएको थिएन । उनको निजी जीवन पनि चर्चामा आउँछ । उनले चारपटक विवाह गरेका छन् र उति नै विवाहेतर सम्बन्ध पनि रहेको बताइन्छ ।

जबकि दिवङ्गत राजा रामा ११ लाई कतिपयले झन्डै ईश्वरीय दर्जा दिन्थे । उनी जहाँ जान्थे मानिसहरूले प्रणाम गर्थे र आफूलाई उनको पैताला मुनिको धूलो भन्थे । पाकोर्नले दिवङ्गत राजालाई दुईपटक भेटेका थिए । 'एकपटक म गाडीमा गइरहेको थिएँ । विपरीत दिशामा उनीपनि आफैँ गाडी चलाएर आइरहेका रहेछन् । उनको अघिपछि कुनै मोटरकेड थिएन । हाम्रा आँखा जुधे । मलाई लाग्छ उनी साधारण मानिसजस्तै रहन रुचाउँथे । उनी विशेष थिए ।'

विगतप्रति प्रश्न
तर दनाइले आफ्नो पिताको अनुभव बुझ्दैनन् । 'उनी राजसंस्थाप्रतिको प्रेममा अन्धा भएका छन् । उनीसँग कुरा गर्नु भनेको भित्तासँग कुरा गर्नुजस्तै हो । उनी सुन्न चाहँदैनन् ।' राजाबारे विपरीत धारणाका कारण उनीहरूको सम्बन्ध बिग्रिएको छ । यो पुस्तान्तर थाइ समाजको विभाजनको एउटा उदाहरण हो ।

गर्मीयाममा विद्यार्थी विरोध प्रदर्शन सुरु भएयता थाइल्यान्डभरि परिवारहरू विभाजित भइरहेका छन् । अभिभावक तथा बालबालिका, दाजुभाइ र दिदीबहिनी, काकाकाकी र भतिजाभतिजी एकअर्कासँग अपरिचित बन्न थालेका छन् । थाइल्यान्डको युवा पुस्ताले राजसंस्था र उसले प्रतिनिधित्व गर्ने सबैथोकमाथि प्रश्न उठाउन थालेको छ र यो लामो आन्तरिक सङ्घर्षको सुरुवात मात्र हो जस्तो लाग्छ । (बीबीसीबाट लिएको समाचार परिचय लुकाउनका निम्ति नामहरू परिवर्तन गरिएका छन् ।)