युक्रेनले बाटो नदिँदा युरोप जाने रुसी ग्यास बन्द, स्लोभाकिया, माल्दोभा र हंगेरीले अब के गर्छन् ?

किभ- रुसको सरकारी स्वामित्वको कम्पनी ग्याजप्रोम र युक्रेनबीच पाइप लाइनमार्फत युरोपेली मुलुकमा ग्यास पठाउने सम्झौता अहिले रद्द गरिएको छ ।

योसँगै रुस र युक्रेनबीचको अन्तिम बाँकी रहेको व्यापार तथा राजनीतिक सम्झौता पनि अब समाप्त भएको छ ।

सम्झौता भङ्ग भएपछि अहिले युरोपका धेरै देशमा रुसी प्राकृतिक ग्यासको निर्यात रोकिएको छ । रुसी कम्पनी ग्याजप्रोमले ट्रान्जिट सम्झौता अन्तर्गत युद्धका बेला पनि स्लोभाकिया, माल्दोभा र हंगेरीलगायत धेरै देशमा प्राकृतिक ग्यास पठाउने गरेको थियो ।

युक्रेनका ऊर्जा मन्त्री जर्मन गालुसेन्कोले एक विज्ञप्तिमा भनेका छन्, ‘हामीले रुसी ग्यासको पारवहन रोकेका छौं। यो ऐतिहासिक घटना हो । रूसले आफ्नो बजार गुमाउँदैछ, यसले आर्थिक नोक्सान बेहोर्नेछ ।’

युरोपेली देशहरूमा ग्यास पठाउने पारवहन सम्झौता सन्‌ २०१९ मा सुरु भएको थियो, जो ३१ डिसेम्बर २०२४ मा समाप्त हुनेवाला थियो । युक्रेनले यो सम्झौता नवीकरण गर्न अस्वीकार गरेपछि युरोपमा रूसी ग्यास निर्यात अवरूद्ध भएको छ । 

स्लोभाकियाका प्रधानमन्त्री रोबर्ट फिको र हंगेरीका प्रधानमन्त्री भिक्टर ओर्बानले केही सातादेखि युक्रेनलाई पारवहन सम्झौता रद्द नगर्न मनाउन प्रयास गरिरहेका थिए । युक्रेनले सम्झौता नविकरण नगरिदिएपछि उनीहरूको प्रयास असफल साबित भएको छ । यी दुवै युरोपेली नेता पुटिनको समर्थक मानिन्छन् ।

ग्यास नपाउने डरले रोबर्ट फिको गत हप्ता रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमर पुटिनलाई भेट्न मस्को पुगेका थिए । उनले युक्रेनले पारवहन सम्झौता नवीकरण नगरे स्लोभाकियाले युक्रेनलाई विद्युत् आपूर्ति बन्द गर्ने बताएका थिए । तर, यस धम्कीमा युक्रेनले आफूहरू यसबाट चिन्तित नभएको बताएको थियो ।

युक्रेनका ऊर्जा मन्त्री जर्मन गालुसेन्कोले भने कि यदि स्लोभाकियाले त्यसो गरे युक्रेनले रोमानिया र पोल्याण्डबाट बिजुली आयात गरेर क्षतिपूर्ति दिने तयारीमा रहेको छ।

उता माल्दोभाको अवस्था सबैभन्दा गम्भीर छ। यो युक्रेनसँगको सिमानाबाट काटिएको र रुस समर्थित पृथकतावादीहरूसँग लडिरहेको देश हो। ट्रान्जिट सम्झौता रद्द हुने डरका कारण डिसेम्बरको सुरुमा माल्दोभामा ६० दिने आपतकाल लगाइएको छ ।

माल्दोभा जस्तै स्लोभाकिया र हंगेरीले त्यति धेरै समस्याहरूको सामना गर्दैनन् किनभने यी देशहरूले अझै पनि ब्ल्याक सीमा बिछ्याइएको टर्कस्ट्रीम पाइपलाइनबाट रूसी ग्यास खरिद गरिरहेका छन् ।

रुसी ग्यास आपूर्ति ६० वर्षपछि बन्द भएको हो । रूसले युक्रेनमा हजारौं किलोमिटरसम्म लामो भूमिगत पाइपलाइनहरू बिछ्याइएको छ । यी सोभियत युगमा राखिएको थियो। करिब ६० वर्षदेखि यी पाइपहरूको सहायताले प्रत्येक वर्ष करिब १५० अर्ब घनमिटर रुसी प्राकृतिक ग्यास पश्चिम युरोपमा पठाइने गरिन्थ्यो । 

रुस–युक्रेन युद्ध सुरु भएपछि युरोपेली संघका देशहरूले रुसी जीवाश्म इन्धनमाथिको निर्भरता घटाएका छन् । यही बेला रूसले यी पाइपलाइनहरूमार्फत ४० बीसीएम ग्यास आपूर्ति घटाएको छ । सन्‌ २०२३ मा यो आपूर्ति झन्डै १५ बिसिएममा घटेको थियो, जुन अहिले शून्यमा पुगेको छ ।