नेपाललाई भुटानी ढाँचामा लैजान ढिला भएको भन्ने रेको पुस्तकमाथि काठमाडौँमा बहस !

काठमाडौँ - आगामी साता नेपालबारे भारतका कूटनीतिज्ञले लेखेको पुस्तकको बहस हुने भएछ । उक्त पुस्तकको बहसमा दूतावास आफैँ संलग्न रहने भएको छ । नेपाल-भारत मैत्री समाजको सक्रियतामा उक्त कार्य हुन लागेको हो । उक्त पुस्तकले यसअघि नै नेपाल किन भुटानीकरण नहुने भन्ने वाक्यांशले विरोध भइरहेको अवस्थामा पुनः बहस हुन लागेको हो । 

रणजीत राय वा रञ्‍जित रे  जे भनिए पनि नेपालमा संविधान जारी हुँदा उनै राजदूत थिए । त्यतिबेला भारतले नेपाललाई लामो नाकाबन्दी लगाएको थियो । तर, उनले त्यसको बचाउ पुस्तकमा गरेका छन् । उनी नेपाल आउँदै छन् । यहाँ रहँदा उनले राजनीतिक दलका नेताहरुसँग भेट्ने पुस्तक बहस गर्ने जस्ता कार्य राखेका छन् ।

रेको भोजका लागि समाजले अधिकांशलाई निम्ता गरिसकेको छ । भारतीय दूतावासले पनि छुट्टै निम्ता गरेको छ । नेपालका लागि भारतीय राजदूत विनयमोहन क्वात्राको सक्रियतामा नै यो बहस यहाँ हुन लागेको हो । चीसो कूटनीतिका लागि माहिर मानिने क्‍वात्रा यतिबेला भित्री रुपमा सक्रिय छन् । 

नेपालको सार्वभौमिकताबारे नै प्रश्न उठाएको पुस्तकको बारेमा यसरी काठमाडौँमा बहस गराउनु सामान्य विषय होइन । यसलाई सामान्य ढंगले लिन नमिल्ने बताइएको छ । अग्रज पत्रकार एवं कूटनीतिक मामिलामा दख्खल राख्‍ने ध्रुवहरि अधिकारीले ट्विटमा नै लेखेका छन्, ‘नेपाल-भारत सम्बन्धबारेको रणजीत रायको अङ्ग्रेजी पुस्तकः सम्बन्धलाई भुटानको ढाँचामा लैजान ढिलो भएकोमा आश्चर्य जनाइएको छ (पृष्ठ १२९,२१४)। अरू तपसीलका कुरा ।’ 

नेपाल-भारत सम्बन्धबारेको रणजीत रायको अङ्ग्रेजी पुस्तकः सम्बन्धलाई भुटानको ढाँचामा लैजान ढिलो भएकोमा आश्चर्य जनाइएको छ (पृष्ठ १२९,२१४)। अरू तपसीलका कुरा।
नेपालको विश्वछवि यस्तो 'ढाँचा'मा अट्दैन--यो सही मूल्याङ्कन प्रो.लोकराज बरालको शनिवार प्रकाशित लेखमा आएको छ।
राय र बराल दुबै+

— Dhruba H. Adhikary (@dhrubahari) October 10, 2021

पत्रकार अधिकारीले यस्ता विषयमा जोड गरिएको पुस्तकलाई खोजी खोजी पढ्नुको अर्थ नहुने बताएका छन् । उनले आफ्नो ट्वीटरमा पूर्व राजदूत लोकराज बराल  नेपालको विश्वछवि यस्तो अर्थात् भुटानी ‘ढाँचा’मा अट्दैन-यो सही मूल्याङ्कन प्रो.लोकराज बरालको शनिवार प्रकाशित लेखमा आएको कुरा पनि उल्लेख गरेका छन् ।

त्यही पुस्तकको बहस काठमाडौँमा हुुनुले फरक अर्थ राख्ने भन्दै यस्ता विषयमा हाम्रा कूटनीतिक निकाय कत्तिको चनाखो छ भन्ने तर्फ पनि अंकित गर्न आवश्यक छ । पुस्तक आएको यतिका दिन बितिसक्दा एक शब्द पनि यहाँका कूटनीतिज्ञले लेख्ने जमर्को नगरिरहेको अवस्था छ । रे को पुस्तक भारतको वर्तमान गतिविधिलाई नै सहायक हुने गरी आएको भनिरहँदा त्यही विषयमा बहस हुनु र परराष्ट्र मन्त्रालय टुलुटुलु हेरेर बस्नु आफैँमा अर्थपूर्ण छ । 

हुन त, परराष्ट्रका अधिकारीले राजदूतका लागि नेताकोमा पुग्ने कि त्यो पुस्तक पढेर नेपालको राष्ट्रियतामा के कस्तो प्रहार गरेको हो विश्लेषण गर्ने भन्ने प्राथमिकता चयन नहुँदा पनि त्यो जानकारी नभएको हुनसक्छ । नेपालकै सार्वभौमिकतामाथि प्रश्न गरेको पुस्तकका लेखकसँग को को पुग्छन् र बहस गर्छन् त्यो हेर्नुपर्ने हुन्छ ।