संकटमा सीमावर्ती बजार, बढ्यो अवैध कारोबार

धनुषाकाे सीमावर्ती बजार

जनकपुरधाम : नेपाल-भारतको खुल्ला सीमा नाकाका कारण अवैध चोरी पैठारीले जनकपुरधाम लगायतका सीमावर्ती बजार धारासायी बन्दै गएका छन् । खुल्ला नाकाको ग्रामीण क्षेत्रको चोरबाटो हुँदै दैनिक रुपमा अवैध चोरी–पैठारी र उपभोक्ताहरुले सीमापारी गएर सामान खरिद–बिक्री गर्ने गरेको कारण हिन्दूहरुको महापर्व विजयादशमीमा समेत जनकपुरधाम बजार सुनसान देखिएको छ ।

खाद्य र लत्ता कपडालगायतका सामाग्रीको सीमापारीबाट हुने गरेको अवैध चोरी पैठारीले गर्दा सीमापारीका स-साना बजारमा दैनिक करोडैं रुपैयाँ कारोबार हुने गरेको छ भने यहाँका उद्योगी व्यवसायी बसेरै नै दिन बिताउनु परिरहेको छ ।

अवैध खरिद बिक्रीबाट यहाँ हुने व्यवसायिक क्षति रोक्न जनकपुरस्थित उद्योगी व्यवसायी र व्यवसायी अगुवा नेताहरुले त्यस रोक्न सीमानाकामा काँडेतार लगाउन मांग गर्न थालेका छन् । उनीहरुका अनुसार अवैध व्यापार नियन्त्रण भएमा यहाँका व्यवसाय फस्टाउनुका साथै राज्यको करमा समेत वृद्धि हुनेछ ।

अवैध चोरी–पैठारीले जनकपुरधाम मात्रै होइन प्रदेश २ का सम्पूर्ण सीमावर्ती बजारको व्यापार धारासायी हुँदै गएको नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ प्रदेश २ का अध्यक्ष शिवशंकर साह हिराले बताए । ‘यसलाई रोक्न हामीले पटक–पटक आवाज उठाउँदै आए पनि राज्यले कुनै चासो लिएको छैन,’ हिराले आइतबार इकागजसँग भने ।
 

उनको भनाइमा स–साना व्यवसायी भन्दा पनि उपभोक्ताहरुले निजी उपयोगका लागि भनेर सीमापारीबाट सामान खरिद बिक्री गर्ने गरेको कारण बढी प्रभाव पारेको छ ।

दुबै देशको सहमति अनुसार आम उपभोक्ताले बढीमा एक सय रुपैयाँको मात्र खाद्यय वा अन्य उपयोगका लागि सामाग्री ल्याउने पाउँछन् । तर, सीमा नाकामा खटिएका प्रहरी प्रशासनलाई सय–दुई सय रुपैयाँ घुस दिएर हजारौ रुपैयाँ बराबरको महिनाभरिको आवश्वयक सबै सामाग्री उपभोक्ताहरु किनेर ल्याउने गरेको आरोप स्थानीय व्यापारीहरुको छ । 

अध्यक्ष हिराले भने,‘नेपाल र भारतबीच पौराणिक तथा बेटीरोटीको सम्बन्धमा कुनै असर नपर्ने गरी अवैध व्यापार रोक्न दुवै देश सहमतिमा काँडेतार लगाउन जरुरी छ । काँडेतार लगाइएको खण्डमा देशको भूमि अतिक्रमणबाट जोगिनुका साथै राज्यलाई करमा वृद्धि र यहाँको व्यापार पनि फस्टाउनेछ ।’

त्यस्तै जनकपुर उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष ललित साहले पनि खुल्ला सीमानाकाका कारण यहाँका व्यापार दिनदिनै चौपट हुँदै गएको बताए ।
उनले भने कुनै समयमा भरीभराउ रहेका जनकपुरधामका पसलहरुमा खुल्ला सीमानाकाबाट हुने गरेको अवैद्य व्यापार र पैठारीले गर्दा अहिले दशैमा पनि ग्राहक अभावमा सुनसान देखिनु निकै दुःखद कुरा हो ।

‘पहिला ग्रामीण क्षेत्रमा सडक नभएकाले कमै मात्रा अवैध व्यापार हुन्थ्यो,’ साहले भने,‘तर अब सबै ठाउँमा सडक र यातायातहको सहज पहुँच हुन गएकाले खाद्य सामाग्रीदेखि लता कपडासम्म साइकल मोटरसाइकल उपभोत्ताहरु पारीबाटै खरीद गर्ने गरेको छ ।’

उपभोक्ताकै आडमा स–साना व्यवसायी र तस्करहरु समेत प्रहरीलाई घुस दिई दैनिक करोडौं रुपैयाँ बराबरको माल सामान ढुवानी गर्ने गरेको अध्यक्ष साहको आरोप छ ।

जनकपुरधामस्थित फैमिली सपिङ मलका संचालक राकेश साहले भने, ‘हामी यहाँ दुई करोडभन्दा बढीको पूँजी लगाएर महिनाको हजारौं रुपैया पसल भाडा तिरेर दिनको १० हजारसम्मको पनि व्यापार गर्न सकिरहेको छैन  । तर, यहीँका उपभोक्ताबाट पारीका व्यापारीहरु दैनिक करोडौँ रुपैयाँको माल सामान बेचिरहेका छन् ।’

त्यस्तै अर्का व्यवसायी मेला स्टोरका संचालक विनोद साहले यो समस्या वर्षौँदेखि रहेको बताए । प्रदेश सरकारसहित पछिल्लो समयमा जनकपुर आउने सबै मन्त्रीलाई व्यापारीहरुको तर्फबाट खुल्ला सीमा नाकाबाट हुने गरेको अवैध व्यापार रोक्न लिखित र मौखिक माग गर्दै आएपनि कुनै चासो नलिएको उनले दुखेसो पोखे ।

अवैध चोरी पैठारीले गर्दा व्यसायीलाई मात्र होइन सरकारलाई करोडौँ रुपैयाँ घाटा भइरहेको कुरा भन्सार कार्यालय जनकपुरधाम प्रमुख रामेश्वर कुमार मिश्रको भनाई छ ।

अवैध पैठारी हुनुमा राज्य पनि दोषी रहेको आरोप लगाउँदै प्रमुख मिश्रले सीमा सुरक्षामा खटिएका प्रहरी प्रशासनकै मिलोमतो अवैध चोरी पैठारी भइरहेको बताए ।
उनका अनुसार पछिल्लो आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ मा ४ करोड भन्दा बढीको राजश्व संकलन भएको थियो । तर, पछिल्लो आर्थिक वर्षमा मात्र २ करोड रुपैयाँ बराबरको राजश्व संकलन भएको छ । जबकि कोरोना महामारी कालमा बढनुपर्ने थियो, तर त्यसो भएको छैन ।

‘हामी तस्करलाई समात्छौं तर प्रहरीले छाडदिने गरेको छ,’ पछिल्लो घटनालाई उल्लेख गर्दै प्रमुख मिश्रले भने,‘हामीले दुई जनालाई तस्कारलाई सामान र मोटरसाइकल सहित समातेका थियौं, अनुसन्धानका लागि ती तस्करलाई प्रहरीलाई बुझायौं, पछि जानकारी लिन खोज्दा प्रहरीले भने तस्कार आफ्नो नियन्त्रणबाट फरार भएको छ ।’

उनले पनि तस्कार मात्र होइन उपभोक्ताको कारण पनि जनकपुरधाम सहितका सीमावर्ती बजार धारासायी हुँदै गएको दाबी गरे । मिश्रका अनुसार उपभोक्ताले दैनिक उपभोगका लागि भन्सार कार्यालयको समन्वयमा एक सय रुपैयाका सामान किनेर ल्याउने सक्ने कानून छ । तर, सीमा सुरक्षामा खटिएका प्रहरीलाई घुस दिई हजारौं रुपैया बराबरको मालसमान खुल्ला रुपमै किनेर ल्याउने गरेको छ ।

खुल्ला सीमा क्षेत्रमा काँडेतार लगाएर घेरबार गर्ने कुरा कयौं वर्षदेखि उठिरहेको छ । तर, दुवै देशको समन्वय आभावको कारण सम्भव भइरहेको छैन । खुल्ला सीमानाका कारण नेपाली भूमि मिचिने लगायतका समस्या विद्यमान नै छ । समयमै सरकारले चासो नलिए यहाँका सीमावर्ती बजार अझ दुरावास्थामा पुग्न सक्ने उद्योगी व्यवासयीलाई चिन्ता सताउँदै गएको छ । 

प्रहरीको मिलोमतोमै खुल्ला सीमानाकामा हुने गरेको अवैध पैठारीबारे सशस्त्र प्रहरी धनुषाका प्रहरी उपरीक्षक नरेन्द्र सेनले प्रहरीमाथि लगाइएको आरोप गलत र निराधर रहेको दाबी गरे । 

‘भन्सार राजश्व कम संकलन हुनुको कुरा हो, त्यो कोरोना महामारीको त्रास र लकडाउनले गर्दा भएको हो, यसमा प्रहरी दोषी छैन,’ उनले भने ।