दसैं हो कि यो मेरो दसा...

काठमाडौं : दसैंको रमझम सुरु भएसँगै बजारमा चहलपहल बढ्यो। तर राजकुमार अधिकारी भने व्यस्त इन्द्रचोकको लस्सी पसल छेवैमा टुक्रुक्क बसेर टोलाइरहेका छन् । सहरमा चलहपलह बढेकाबेला ५६ वर्षीय राजकुमार भने सुस्ताएका छन् । काखमा च्यापिएको नाम्लोले आज काम पाएको छैन । उनलाई काम गर्न पनि मन छैन । 

उनी भन्छन्, ‘मनमा आँधिबेहरी चलेका बेला जाँगर पनि कहाँबाट आउनु ।’ 

हो, उनको जाँगर घटेको छ । यति घटेको छ कि, चिउँडोको मास्क नाकसम्म सार्न पनि मन छैन । 

खुसीहरु लिएर आउने दसैंले राजकुमारको भागमा भने यसपालि दुःख पारिदिएको छ । मिल्ने भए यो वर्षको क्यालेन्डरबाट दसैं तिहार नै निकालेर फ्याँक्न मन थियो उनलाई । तर असमर्थ छन् । 

ओखलढुंगाको ज्यामिरेमा छ उनको घर । घरमा चार जनाको परिवार छ । यसपालिको दसैं परिवारसँगै मनाउने मन थियो। ‘घर कहिले आउने ?’ भन्दै बेलाबेला घरबाट फोन पनि आउँछ । तर गोजीमा घर जान पुग्ने पैसा छैन । त्यसैले आउँदिन भन्दै टारिदिन्छन् । उनी भन्छन्, ‘घर गएपछि तेल मसला चाहियो, लोकल खसी काट्म भन्छन् छोरा छोरी । नयाँ लुगा चाहियो भन्लान् । तर मसँग अहिले पैसा छैन । यहाँ कमाइ छैन, कोठा भाडा तिर्न सकेको छैन । कसरी दसैंं मनाउनु ? बरु यो दसैं नै नआएको भए हुन्थ्यो ।’ 

राजकुमारको भन्दा केही पनि फरक छैन शान्ता रोक्काको कथा । धादिङकी शान्ता केही गर्न काठमाडौं आएकी थिइन् । गाउँमा खेती थिएन, शहरमै केही गर्ने रहर थियो । सुरुमा उनले भारी बोकिन्, तर त्यसमा उनले खासै कमाइ देखिनन् । त्यसपछि तीन हजारको लगानीमा उनले चटपटको व्यापार सुरु गरिन् । तर कोभिड १९ को महामारीले उनको व्यवसाय ७ महीना थन्कियो । उनलाई पनि दसैंमा घर जान मन छ । तर उनीसँग घर जाने पैसा छैन । उनी भन्छिन्, ‘कोठा भाडा तिर्न नसकेको ५ महीना भयो । त्यसैले गाउँ गइदैँन । छोराछोरीलाई पनि पुरानै लुगा लगाइदिन्छु, यतै बस्छु ।’ 

काभ्रेका ४५ वर्षीय सुकलाल श्रेष्ठ पनि इन्द्रचोकमा रिक्सा चलाउँछन् । उनी पनि यसवर्ष घर जान पाएका छैनन् । उनी भन्छन्, ‘भूईँचालोले पनि यतिविघ्न दुःख दिएको थिएन, जति यो कोरोनाले दियो । ६ महीना काम नगर्दा थुप्रै ऋण लागेको छ । अहिले पनि कामै पाएको छैन । कसरी मनाउन जानु दसैं’ 

घरकालाई उनले ऋण खोजेरै दसैं मनाउन भनिसकेका छन्, पछि पठाइदिने सर्तमा । उनलाई बेलाबेला अचम्म लाग्छ, परम्परा देख्दा । किनकी आफ्नो खल्ती रित्याएर भए पनि चेलीबेटीलाई दक्षिणा दिनै पर्छ, आफू भोकै बसेर पाहुनालाई खानेकुरा दिनै पर्छ । ‘अब चलिआएको चलन गर्नैपर्‍यो,’ उनी भन्छन्, ‘धनीलाई पो दसैं, हामीलाई त दशा हो यो ।’ 

दोलखाकी ३० वर्षीया जतना खड्का बसन्तपुरको डबलीमा मूर्तिहरु बेच्ने काम गर्छिन् । १४ महीने छोरालाई बेबी केयरमा छोडेर उनी व्यापार गर्न आइपुग्छिन् । 
उनको मुख्य ग्राहक पर्यटकहरु हुन् । तर कोभिडको कारण अहिले पर्यटक आउँदैनन् ।  त्यसैले उनको व्यापार ठप्पै भएको छ । उनलाई पनि दसैं कि आएछ भन्ने लागेको छ।