खोप कूटनीति : विदेशी राजदूत सक्रिय, हाम्रा कहाँ छन् ?

काठमाडौँ :  अमेरिकाले १५ लाखभन्दा बढी नेपालीलाई पुग्‍ने कोभिड-१९विरुद्धको खोप उपलब्ध गराउन लागेको छ । यसका लागि डीसीस्थित नेपाली राजदूतको कुनै मेहनत परेन । काठमाडौँस्थित अमेरिकी राजदूत र्‍याण्डी बेरीको भित्री सहकार्य र बुझाइका कारण यो खोप आउन लागेको परराष्ट्र अधिकारीको धारणा छ ।

नेपालमा आफ्नो कार्यकाल सकेर फर्कने समयको पखाईमा रहेका राजदूत बेरीले अमेरिकी सहयाेग मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेसन (एमसीसी)मा अमेरिकालाई फरक ढंगले प्रस्तुत गरेको दुख पोखिरहेका छन् । तर, उनै बेरीको सक्रियताले एकै पटक १५ लाख जनालाई पुग्‍ने खोप साेमबार काठमाडौँ  ल्याइनेछ । नेपालमा खोप आउने आधारिक धारणा पनि राजदूत बेरीले नै बाहिर ल्याएका थिए ।  

अमेरिकी राजदूत बेरीले दूतावासको पेजमा लेख्दै भनेका छन्,‘आउने केही दिनमा अमेरिकाले १५ लाखभन्दा बढी नेपालीलाई पुग्‍नेगरी कोभिड-१९ खोप अनुदानमा उपलब्ध गराउँदैछ ।’

खोप सोमबार बिहान साढे नौ बजे सरकालाई हस्तान्तरण गर्ने कार्यक्रम छ । अमेरिकाले जोन्सन एण्ड जोन्सनको कोभिड-१९ विरुद्धको खोप उपलब्ध गराउन लागेको हो । यो खोप एक डोज लगाए पुग्छ । जसका कारण छिमेकीद्वय चीन र भारतले दिएकाे कुल सहयाेगभन्दा पनि बढी हाे । भारतले ११ लाख र चीनले १८ लाख खाेप अनुदानमा दिएको हाे । याे २९ लाख खोप १४ लाख ५० हजारले लगाउन पाए । किनकि हरेकलाई दुई डोज दिनुपर्छ ।

अमेरिकाले नेपाललाई १५ लाख जोनसोन एण्ड जोनसोनको खाेप १५ लाखलाई नै दिन मिल्छ । कतार एयरवेजको नियमित उडानमा नै उक्त खोप नेपाल ल्याइन लागेको हो । ‘नेपाल अमेरिका साझेदारीको ७३ वर्ष लामो यात्रामा यो मेरो लागि अत्यन्तै खुसीको क्षण हो’, उनले भाभुकता पोखेका छन् । यसबाट के देखिन्छ भने यहाँ रहेको राजदूत वा सम्बन्धित मुलुकमा गएको राजदूतको तारतम्य मिले सहकार्य हुन्छ ।

अमेरिकामा भएका राजदूत खतिवडाले राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको पत्रले काम गरेर नेपललाई खोप आउन लागेको बताएका छन् । खोपका लागि लविङ गर्नै पर्ने समयमा अमेरिकामा रहेका नेपाली राजदूत आफ्ना अवैतनिक दूत भेट्दै घुम्दै हिँडिरहेका थिए । यद्यपि अ‍मेरिकाले यस्तो धारणा ल्याएको छैन ।

‘अमेरिका सधैँ नेपालीको साथमा छ र नेपालीको जीवन स्तर सुधारमा निरन्तर काम गरिरहनेछ,’ बेरीले भनेका छन् । त्यतिबेला दक्षिण एशिया हेर्ने डेक्स र नेपाललाई माया गर्ने सांसदहरू भेटेर खतिवडाले लविङ गर्नै पर्ने थियो । तर, त्यसो नहुँदा बेरीले यताबाट निकै पहल गरे । अन्तत: उनले खोप ल्याए । नेपाललाई माया गर्ने एक कूटनीतिज्ञ यहाँ रहेका कैयन नेताभन्दा माथि हुन्छन् । यद्यपि परराष्ट्रले आफ्नो मिसन सक्रिय बनाउन नसकेपछि यहाँबाट लविङ गरेको हो । 

बेइजिङस्थित राजदूत सक्रिय 

परराष्ट्रले आफ्ना पूर्वपरराष्ट्रमन्त्री रहेको बेइजिङस्थित दूतावाससँग भने मज्जासँग सहकार्य गरेर चीनबाट बिचौलिया बिना नै खोप खारिद गरेको छ । चीनसँगको खोपको मूल्य बाहिर नल्याए पनि निजी क्षेत्रसँग भन्दा सस्तो पर्ने धारणा बाहिर ल्याइएको हो ।

परराष्ट्र मामिलाका जानकारहरूका अनुसार यसरी नियाल्दा परराष्ट्र मन्त्रालयले आफ्नो ढंगले काम गर्दा र बिचौलिया प्रभाव कम गराउन सक्दा कूटनीतिमा पनि राम्रो नतिजा आउने देखिन्छ । यसको उदाहर हो- चीनसँग खोप खरिद र अमेरिकासँगको अनुदानको खोप ।

राजदूत सक्रिय हुन नसक्दा भारतबाट ल्याइने खोपको अवस्था के छ ? बेलायतबाट आउने भनेको खोपको अवस्थ के छ ? यसबाट स्पष्ट हुन्छ । रसियाबाट खरिद गर्ने पनि त्यसै अड्केको छ । बेलायतबाट आउने खोप पनि अलमलमा छ । यस्ता विषयमा कूटनीतिक सक्रियता बढाउन मन्त्रालयले आफ्ना राजदूतलाई समय सीमा तोकेर 'टाक्स' दिनु पर्ने  जानकाहरू बताउँछन्, 'होइन भने निकम्मा राजदूतलाई फिर्ता बोलाए हुन्छ ।'