जापानमा नेपाली खाना पस्किरहेका होन्डा : जसले गराउँछन् नेपाली खानाको यात्रा (फोटो/भिडियो)

जापान- ढोकामै फूलेको लालीगुँरास । सिसाका बोत्तलमा सजाइएको नेपाली अचार । दैलोबाट भित्र छिर्दा यस्तो लाग्छ हामी जापानमा हैन नेपालको कुनै गाउँको खाजाघरमा छौँ । ग्राहकको बुकिङले भरिएको रेस्टुरेन्टमा हामीले रिजर्भ गरेको टेबलमा बसालेपछि भनिन्छ– आज हामी मुस्ताङबाट पोखरासम्मको यात्रा गर्छौँ ।

पहिलोपल्ट यहाँ यो सबै देख्दा म चकित परेँ । अचानक जापानमा नेपाल पाएर म गम खाइरहँदा दुई जना महिला रेस्टुरेन्टमा आउने ग्राहकलाई खाना यात्राबारे बुझाउन व्यस्त थिए । ती महिलाले हामीलाई पनि खाने पिउने कुराको जानकारी गराए । हाम्रो यात्रा सुरु भयो । एक गिलास चिसो पानी पिएर हामीले जापानबाट पोखराको उडान भर्यौँ ।

---

समुद्र सतहदेखि ३ हजार ७ सय १० मिटरको उचाइमा नेपालको हिमालपारीको जिल्ला मुस्ताङमा पर्ने मुक्तिनाथबाट पोखरा फर्किदैछौँ । यहाँको बाटोमा सिजनमा लालिगुराँस फुलेको हेर्न खुब रमाइलो हुन्छ । जापानमा यो लालिगुराँस त पाइँदैन तर यसको झल्को दिने बोतलबाट खन्याएर आधा गिलास जुस हाम्रो टेबलमा आउँछ । खाना खान भनेँ पोखरा नै पुग्नु पर्नेछ । चिसो–चिसो हावा लागेको छ । 

नेपालको तराईदेखि हिमालसम्म पुग्ने बेला त्यहाँको खाना, बसोबास र पहिरनको शैलीमा पुरै भिन्नता छ । पोखरा कति बेला पुगिएला भनेर कुरा गर्न नभ्याउँदै टेबलमा तिब्बतियन रोटी आउँछ । अनि आउँछ मुस्ताङको स्याऊ । हेर्दै झरिलो । 

हामी खाना यात्रामै थियौँ । चिसो हावा चलेको चौतारीमा बसेर फापरको रोटी र घिउको स्वादमा आलु मिसाएको अचारसँगै टेबलमा फापरको रोटी आयो । म पहिलो पटक यति मीठो नेपाली खानाको स्वादमा यात्रा भरिरहेकी थिएँ । मनमा खुसी, उत्साह, गौरव लागेको थियो । नजिकैका टेबलका ग्राहकहरू पनि खानाबारे खुब चासो दिएर सुन्दै, गफ गर्दै रमाइलो मानिरहेका थिए । मौसम चिसो–चिसै थियो । यात्रुले पोखराको पामेको माछाको झोल खाने रहर गरे । माछाको झोल  पनि आयो । तोरीको फूल राखेर डेकोरेसन गरेको माछाको झोलको उस्तै स्वादिलो । हामीलाई बीच–बीचमा नेपाल र नेपालीको बारेमा पनि जानकारी गराइयो ।

हामी यात्रा गर्दा–गर्दै पोखरा आइपुग्यौँ । पोखराको फेवातालको किनारामा बसेर दाउरामा पोलेको हाँसको मासु खाने कुरा भयो । हाँसको मासु हेर्दा जति मीठो थियो खाँदा त्योभन्दा बढी मीठो भयो । गफहरू गर्दा गर्दै साँझ पर्न थाल्यो । अब भने खानाको समय थियो । खानामा दाल, भात खसीको मासु, तरकारी, साग, अचार र खाना थियो । हामीले खाना पनि हातले खायौँ । हातले खाना खाएको देखेर नजिकको टेबलका ग्राहकहरू अचम्म मान्दै हेरिरहेका थिए । अन्तिममा डेजर्टको रुपमा कफी स्वादको मिठाई आयो ।

यो खाना यात्रा हो । १५ वर्ष अघि पहिलो पटक नेपाल पुगेका जापानी नागरिक होन्डा रियोले बनाएको नेपाली खानाको यात्रा । यसरी थुप्रै ग्राहक नेपाली खानासँगै नेपाल यात्रा गरेर फर्किन्छन् । व्यस्त टोकियोको बीचमा पर्ने कोतोबुकी रेल स्टेसन नजिकै पुग्दा नेपाली खानाको रेस्टुरेन्ट, ढोकामै फूलिरहेको लालीगुँरास र नेपालको झल्को दिने वातावरणले मन तन पुरै नेपाल पुर्‍याउँछ । यहाँ खान आउने ग्राहक पनि नेपाली खाना यति मीठो हुँदो रहेछ भन्दै खाना खाएपछि नेपालको संस्कृति बुझ्न र नेपाल जान मन गर्छन् ।

जापानी नागरिक होन्डाले बनाएको खाना खान आउने ग्राहक भने अलि फरक छन् । उनका ग्राहक नेपाल मन पराउने, नेपाल पुगेका या नेपाली ग्राहक होइनन् । उनका धेरै ग्राहक नेपालबारे केही थाहा नभएका युवा उमेरका ग्राहक छन् । सन् २०१५ माओसाकामा टिपिकल नेपाली खानाको रेस्टुरेन्ट दालभात रेस्टुरेन्ट खोलेका उनले २०२० मा कोरोनाकै बीचमा टोकियोमा ओल्ड नेपाल नामको रेस्टुरेन्ट खोले । होन्डाले खोलेको रेस्टुरेन्टमा उनले जापानीलाई नेपाली खानाको स्वाद चखाइरहेका छन् । सँगै नेपाली संस्कार र संस्कृति पनि बुझाइरहेका छन् । जापानी माझ नेपाल र नेपाली खानाप्रतिको उत्सुकता बढेको छ । नेपालको इलाम, इटहरीदेखि पोखराको बन्दीपुरसम्म थुप्रै ठाउँ पुगेका ३९ वर्षीय होन्डालाई उनकी श्रीमतीले काममा र व्यापारसँगै सहयोग गर्छिन् । उनीहरूको पहिलो भेट पनि नेपालमै भएको हो ।

होन्डा पहिलो पटक नेपाल जाँदा नेपाली खाना स्वादले मात्रै नभएर मनमा गढेको बताउँछन् । त्यसपछि उनले नेपाली खानाबारे सिक्ने सोच बनाएको बताए । जापानीहरू नेपाली खानामाथिको गहिरो अध्ययन र मीठो स्वाद पस्किन सकेका होन्डाले बनाएको खानाको प्रशंसा गर्छन् र भन्छन् ‘नेपाली खाना यति मीठो र गुणस्तरीय छ भनेर थाहा थिएन् ।’

होन्डा मिहिनेतमा विश्वास गर्छन् । जापानमा नेपाली खानाका रेष्टुरेन्ट कमै मात्रै सफल भएको बेला नेपाली खानाको व्यापारमा तपार्इंलाई व्यापार सफल नहुने हो कि भन्ने डर लागेन भन्ने प्रश्नमा होन्डा भन्छन्– त्यो भयो भने मैले बनाएको खानामा मेहनत पुगेन भनेर बुझ्छु । मेहनत गरेर खाना बनाएँ भने ग्राहक आउँछन् ।

होन्डा हरेक वर्ष २ देखि ३ महिना नेपालमा बिताउँछन् । त्यो समयमा खानाका नयाँ परिकारबारे अपडेट लिन्छन् । यो वर्ष पनि नेपाल जाने तयारीमा रहेका उनी यसपालि डोल्पामा रहेको खाना र संस्कृतिबारे सिक्ने योजनामा छन् । उनको सिकाइको तरिका पनि गज्जब छ । उनी खानाको परिकार बुझ्न ठूला रेस्टुरेन्ट र कुकहरू कहाँ पुग्दैनन् । उनको नेपाली खाना सिक्ने तरिका भने गाउँका साना खाजा–खाना घर हुन् । त्यहाँ पुगेर २/३ पटक खाना खाएपछि बनाउने मान्छेसँग भावनात्मक रुपमा पनि नजिक भएपछि खाना सिकाइदिन अनुरोध गर्छन् ।

‘एक पटक खाना खाँदा मीठो भयो भनेर म सिकाइदिनुस् भन्दिन किनभनेँ सिक्ने मान्छेले पनि ‘मैले बनाएको खाना २/३ पटक खायो साच्चिँकै नेपाली खानाको स्वाद थाहा रहेछ भनेर सिकाउने मान्छेले विश्वास गरेर सिकाइदिन्छ’ होन्डा भन्छन् । खाना बनाउने तरिका मात्रै सिकाइदिनु र सिक्नु ठूलो कुरा होइन त्यो खाना कस्तो बेला बनाइन्छ कुन समुदायमा कस्तो सँस्कृतिमा भन्ने सिक्नु ठूलो कुरा मान्छन् ।

उनले आफूले सिकेको नेपाली खानाबारे जापानी भाषामा पुस्तक पनि लेखका छन् । ‘दालभात र नेपाली खाजा’नाम दिइएको पुस्तकमा उनले नेपाली खानाका परिकार र संस्कृतिबारे जापानी भाषामा लेखेका छन् । उनले लेखेको पुस्तक १० हजार प्रति बिक्रि भइसकेको छ । पुस्तकको बिक्रि र पाठक प्रतिक्रिया पनि राम्रो रहेको उनले बताए । पुस्तक हेरेर नेपाली खाना बनाउने तरिका सिक्न पाएकोमा खुसी लागेको पाठकको प्रतिक्रिया छ । 

होन्डामा नेपाली खानामा सिकेको सीपको प्रयोगको योजना भने फरक छ । उनी भन्छन्, ‘नेपाली खाना बनाएर बढिभन्दा बढि जापानीलाई नेपाली खानाबारेमा सिकाउने मेरो सपना एउटा त हो । तर त्यो बाहेक नेपालीलाई पनि गुणस्तरीय नेपाली खानाबार बुझाउने इच्छा छ । विदेशी पर्यटक आयो भने पिजा, बर्गर र पास्ता खाने रेस्टुरेन्ट लग्छौँ । तर हामी नेपाली खानाको स्वाद र नेपाली खानाको बारेमा जानकारी कमैले दिन्छौँ  ।’ त्यसैले  पर्यटकलाई गुणस्तरीय नेपाली खाना खुवाएर नेपाली खाना पनि मीठो हुन्छ, गुणस्तरीय हुन्छ भनेर बुझाउने चाहाना रहेको उनले बताए । उनी नेपालीहरूले खाने खानामा पनि गुणस्तरीयबारे पनि बहस हुनु जरुरी रहेको बताउँछन् । नेपाली खानालाई गुणस्तरका हिसाबले पनि राम्रो बनाउन सकियोस् भन्ने सन्देश पुर्‍याउन चाहेको बताए । ५ वर्षभित्रमा पोखरा नजिकैको धम्पुसमा नेपाली खानाको रेष्टुरेन्ट खोल्ने होन्डाको सपना छ ।

नेपाली भाषालाई माया गर्ने जापानी नागरिक हारुहितो नोजुले पनि होन्डाको नेपाली खानाको धेरै प्रशंसा गरेका छन् । नोजु भन्छन्, ‘यति सुक्ष्म अध्ययन गरेर नेपाली खाना बनाउने मान्छे अरु छ जस्तो मलाई लाग्दैन् ।’ होन्डाको नेपालमा रेस्टुरेन्ट खोल्ने र विदेशीहरूलाई नेपालको गुणस्तरीय खानाबारे बुझाउने प्रयास गर्ने योजना सुनेर नोजुले खुसी लागेको बताए ।

जापानीहरू प्रायः साथीभाइसँग जमघटमा बाहिर खाना खान रुचाउँछन् । फरक–फरक देशको खाना खाने स्वाद लिने भन्ने पनि हुन्छ । त्यस्तै जापानी समुदायमा चाइनिज, कोरियन खाना जस्तै आज नेपाली खाना खाना जाऔँ भन्ने सोच आयो भने नेपाली खानाको अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा र जापानी समुदायमा प्रचार हुन्छ भन्ने होन्डाको सोच छ । होन्डाका अनुसार जापानमा आउने धेरै नेपाली कुकहरूले इन्डियन खाना बनाउँछन्  ।

पसल बाहिर राख्ने नेपाली झण्डा र भित्र भारतीय खाना भएकाले  जापानी ग्राहकहरू पनि नेपाली खाना भनेको भारतीय खाना रहेछ भनेर नान करीलाई पनि  नेपाली खाना रहेछ भन्ने बुझ्ने गरेका छन् । ‘नेपाली खाना त इन्डियन खाना पो रहेछ भनेर गलत बुझाइ पुगेको छ । यसरी टिपिकल नेपाली खाना त्यसमा पनि गुणस्तरीय खाना भयो भनेँ यो खाना जापानमा मात्रै होइन अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा छुट्टै परिचय बन्छ,’ नोजु भन्छन् ।  नोजु नेपाली समुदाय र नेपालसँग नजिक छन् । नेपाली पुस्तकलाई अनुवाद गरिसकेका नोजु जापानमा अनुवादकसँगै नेपाली भाषा प्रशिक्षकको रुपमा काम गर्छन् ।

जापानमा नेपालीको संख्या लगभग १ लाख पुगिसकेको छ । अधिकाशं नेपाली रेस्टुरेन्ट क्षेत्रमा कुक या व्यापारको हिसाबले जोडिएका छन् । अधिकांश इन्डियन खानाका रेस्टुरेन्ट छन् । पछिल्लो समय नेपाली खानाका रेस्टुरेन्ट खुले पनि नेपाली समुदाय लक्षित छ्न् ।

जापानी समुदायमा नेपाली खानाको बारेमा जानकारी र गुणस्तरीय खानाबारे बुझाउन सकियो भने नेपाली खाना खाना आउने जापानीहरू बढ्छन् । होन्डाले गरेको नेपाली खानाको रेस्टुरेन्ट र खाना आउने ग्राहकको सुझाव हेर्दा जापानीहरू खाना मीठो मात्रै हेर्दैनन् । गुणस्तरीय खानाको बारेमा पनि अध्ययन गर्छन् भन्ने थाहा हुन्छ ।