शासन प्रणाली होइन, नेतृत्वको गुणस्तरले राष्ट्रको भविष्य निर्धारण गर्छ

नेपालमा पछिल्लो समय पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह र उनका समर्थकहरूको आन्दोलनले देशभरि नयाँ बहसको सिर्जना गरेको छ । 'धेरै जना राजाहरूभन्दा एउटा राजा नै राम्रो' भन्ने आवाजहरू सुनिनु केवल राजतन्त्रप्रतिको मोह मात्रै होइन, वर्तमान राजनीतिक व्यवस्थाप्रतिको गहिरो असन्तुष्टिको प्रतिबिम्ब हो ।

दशकौँको लोकतान्त्रिक अभ्यासपछि पनि नेपालले स्थायित्व, सुशासन र आर्थिक समृद्धिको सपना साकार पार्न सकेको छैन । संघीयताको नाममा विभिन्न तहका ‘राजाहरू’ देखिए पनि ती राजाहरूले जनता सेवाभन्दा स्वार्थपूर्तिमा ध्यान दिएका छन् । परिणामस्वरूप जनतामा चरम निराशा, राजनीतिक अस्थिरता र समग्र व्यवस्थाप्रतिको विश्वासमा संकट उत्पन्न भएको छ ।

---

लोकतन्त्र : मार्गदर्शन र नेतृत्वबिनाको चुनौती
लोकतन्त्र एक आदर्श प्रणाली हो, जहाँ जनताले प्रत्यक्ष रूपमा शासनमा सहभागिता जनाउँछन् । तर, लोकतन्त्रको सफलताका लागि जनतामा परिपक्‍व निर्णय गर्ने क्षमताको विकास र नेतृत्वमा स्पष्ट मार्गदर्शन आवश्यक छ ।

जापानी गणितज्ञ एवं लेखक मासाहिको फुजिवाराको पुस्तक 'The Dignity Of The Nation' मा भनिएझैँ 'जनताले सधैं परिपक्‍व निर्णय गर्न सक्दैनन् । लोकतन्त्रमा केवल निर्वाचित हुनुभन्दा पनि नेतृत्वले मार्गदर्शकको भूमिका निभाउन सक्नुपर्दछ ।' उनले हिटलरको उदाहरण दिएर चुनावी जित मात्र लोकतन्त्रको सफलताको सूचक हुन नसक्ने कुरा प्रस्ट पारेका छन् ।

नेपालको सन्दर्भमा नेताहरूको चर्को भाषण, राजनीतिक मुद्दा, लोकप्रिय नाराहरू र भावनात्मक अपिलहरूले जनतालाई भ्रममा पारेका छन् । तर, वास्तविक कार्यमा नेताहरू असफल भएका छन् । चुनावी जितले मात्र लोकतन्त्रको सफलतालाई मापन गर्न सकिँदैन । सही शिक्षा, सूचना प्रवाह, र परिपक्‍व निर्णय क्षमताको विकासमा नेतृत्वको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ ।

नेतृत्वको खाँचो : केवल प्रतिनिधि होइन, मार्गदर्शक बन्ने
साँचो नेतृत्व भनेको केवल चुनाव जितेर सत्तामा पुग्नु मात्र होइन । नेतृत्व भनेको जनताले के भन्लानभन्दा पनि आफ्नो दृढ आत्मविश्वासका साथ देशलाई सही मार्गदर्शन दिने, जनतालाई शिक्षित बनाउने र सही निर्णय लिन सहयोग गर्ने प्रक्रियामा अग्रसर बन्नु हो ।

नेपालमा लोकतन्त्रले विगत दुई दशकमा अपेक्षित स्थायित्व, विकास र जनकल्याण दिन सकेको छैन । यसको प्रमुख कारण नेताहरूको व्यक्तिगत स्वार्थमा केन्द्रित असक्षमता, पारदर्शिता र जवाफदेहिताको अभाव, सांस्कृतिक मूल्य र आधुनिक सोचको असन्तुलन र संघीय प्रणालीको व्यवस्थापकीय कमजोरीहरू हुन् । नेताहरूले लोकतन्त्रलाई केवल सत्तामा पुग्ने साधनको रूपमा प्रयोग गर्दा, जनताले सही निर्णय लिन सक्ने वातावरण निर्माण भएन ।

लोकतन्त्रलाई सफल बनाउन आवश्यक उपायहरू
- शिक्षा र राजनीतिक सचेतना : जनतामा तर्कसंगत निर्णय गर्ने क्षमता विकास गर्न आवश्यक छ ।
- मार्गदर्शक नेतृत्व : नेताहरूले इमानदारी, निष्ठा, र पारदर्शिता देखाउनुपर्छ ।
- सत्य सूचना प्रवाह : सही सूचना र तथ्यहरूमा आधारित निर्णय लिने वातावरण बन्नुपर्छ ।
- परम्परागत मूल्य र आधुनिक सोचको सन्तुलन : सांस्कृतिक मूल्यहरूको सम्मान गर्दै आधुनिक प्रणाली अपनाउनुपर्छ ।

राजतन्त्रको विकल्प : सही नेतृत्वको खोजी
अहिले नेपाली समाजमा सुनिने आवाज भनेको एउटा मात्र राजा भए कम्तीमा अस्थिरताबाट मुक्ति मिल्थ्यो भन्ने हो । तर, समस्या शासन प्रणालीको प्रकारमा होइन, नेतृत्वको गुणस्तरमा छ । चाहे लोकतन्त्र होस् वा राजतन्त्र, जबसम्म नेतामा इमानदारी, निष्ठा र राष्ट्रप्रतिको सेवा भाव हुँदैन तबसम्म कुनै पनि शासन प्रणाली सफल हुन सक्दैन ।

पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रको सन्दर्भमा विगतमा उनका समर्थकहरूको असफलताले नै उनको नेतृत्वमा प्रश्नचिह्न खडा गरेको छ । अहिलेको समयमा उनले पुराना अनुहारहरूलाई टाढा राखेर राष्ट्रको हितमा काम गर्न सक्छन् त ?

निष्कर्ष : लोकतन्त्रलाई सफल बनाउन सही नेतृत्व आवश्यक
नेपाललाई सही मार्गदर्शन दिने, शिक्षित जनतालाई परिपक्‍व निर्णय गर्न सहयोग गर्ने, र लोकतन्त्रको वास्तविक मर्मलाई पुनर्स्थापित गर्ने नेतृत्व आवश्यक छ ।

नेतृत्व भनेको केवल सत्तामा पुग्न मात्र होइन, जनतालाई सही दिशा निर्देशन गर्ने हो । लोकतन्त्रमा सही नेतृत्व भनेको सत्तामा मात्र होइन, जनताको सेवामा आफूलाई समर्पित गर्ने हो ।

देशको स्थायित्व, विकास, र समृद्धिका लागि केवल चर्को आवाज होइन, साँचो सेवाभावले भरिएको नेतृत्व चाहिन्छ । यो परिवर्तन नारामा मात्र होइन, व्यवहारमा देखिनुपर्छ ।

अब हामी सबैले बुझ्नुपर्छ कि परिवर्तन केवल चुनावमा जित्ने खेल होइन, बरु राष्ट्रको दीर्घकालीन हितका लागि समर्पित नेतृत्वको आवश्यकता हो । चाहे लोकतन्त्र होस् वा राजतन्त्र, अन्ततः नेतृत्वमा साँचो सेवाभाव, पारदर्शिता र निष्ठा भए मात्र देशलाई स्थायित्व र समृद्धि दिन सकिन्छ ।