काठमाडौँ- आजभन्दा २० वर्षअघि गीत सुन्नको लागि घरघरमा रेडियो तथा क्यासेट हुन्थ्यो। नयाँ क्यासेट आएपछि बजारबाट किनेर ल्याएर सुन्नुपर्ने बाध्यता थियो । प्रविधिको विकाससँगै यस्तो चक्कालाई मेमोरी कार्डले विस्थापित गर्दै लग्यो । मेमोरी हुँदै इन्टरनेट सर्वसुलभ हुँदा हाल गीतको उत्कृष्ट गन्तब्य युट्युब भएको छ । पैसा पनि कमाउन सकिने भएपछि त पुङ न पुच्छरका गीत तथा अन्य भिडियो हालेर पैसा कमाउने जमात विकसित हुँदै गएको छ ।

कमाइकै दौडमा लाग्दा हाल भने उत्कृष्टभन्दा पनि भाइरल बनाउन उद्दत हुने खाले गीत देखिन थालेका छन् । यस्तैमा आजभन्दा ४ वर्षअघि हाइलाइट्स नेपाल युट्युब च्यानल मार्फत 'कुटुमा कुटु सुपारी दाना' नामक बोलको गीत सार्वजनिक भयो ।

---

चलचित्र दुई रूपैयाँको यस गीतमा राजनराज शिवाकोटी, मेलिना राई र राजन इसानको स्वर रहेको ५ मिनेट ५४ सेकेन्डको यो गीतले युट्युबमा सबैभन्दा धेरै हेरिएको रेकर्ड राख्यो । हाल यो गीतमा झन्डै १६ करोड पटक हेरिएको रेकर्ड राखेको छ  ।

दोस्रो सर्वाधिक हेरिएको गीतमा गायिका टिका प्रसाईंको 'माया लुकी-लुकी बोलको गीत आउँछ । तीन वर्ष अगाडि टीका प्रसाईंको आफ्नै युट्युब च्यानलबाट सार्वजनिक भएको ५ मिनेट ४९ सेकेन्डको यस गीत नेपाली गीतहरूमा सर्वाधिक हेरिएको मध्ये एक गीत हो । झन्डै ११ करोड ४० लाख पटक हेरिएको छ ।

यसरी विभिन्न अवसर तथा चार्डपर्व पारेर युट्युब कमाइकै लागि गीत बनाउने जमात पनि छन् ।

केही समयअघिसम्म क्यासेट निकालेर बिक्री गरी आम्दानी गर्ने संगीत क्षेत्रहाल भने युट्युब फेसबुक जस्ता प्लेटफर्म प्रयोग गरी आम्दानी बढाउन हरसम्भव प्रयास गरेको देखिन्छ । यसरी डिजिटल्ली रिलिज गर्दा के कति हुन्छ त आम्दानी?

गीत संगीतको लागि पछिल्लो समय वरदान बनेको युट्युबबाट कसरी कमाइ हुन्छ त ? सर्वप्रथम यसको बारेमा केही जानकारी लिउँ ।

युट्युबको नियम

युट्युबबाट कमाउन हाल युट्युबको नियम अन्तर्गत कुनै पनि च्यानलमा १ हजारभन्दा बढी सस्ब्सक्राइब गर्नुपर्ने हुन्छ । १ हजार सस्ब्सक्राइबसँगै एक वर्षमा ४ हजार घण्टा च्यानल हेरेको हुनुपर्ने छ अर्थात च्यानलको वाच टाइम ४ हजार घण्टा हुनुपर्ने छ । यसरी यसको केही सामान्य नियम पूरा भएपछि अप्लाई गर्दा युट्युबले च्यानल मोनिटाइज गर्न सुविधा दिन्छ ।  यसपछि मात्रै युट्युबमा हालेका भिडियोहरूले कमाइ गर्न थाल्छन् ।

आम्दानीको गर्नको लागि

माथि भनिए अनुसारका सम्पूर्ण मापदण्ड पूरा गरी च्यानल मोनिटाइज भएपछि मात्रै युट्युवमा अपलोड गरिएको भिडियोले पैसा कमाउन सक्छ। मोनेटाइजेसन भएको च्यानलमा अपलोड गरिएको भिडियोमा युट्युवले विज्ञापन राख्छ। त्यसरी राखिएको विज्ञापनहरुबाट नै हो पैसा कमाउने। हाल भने मोन्टेनाइज नगरेको च्यानलमामा समेत युट्युबले विज्ञापन गर्ने गरेको छ र सो बापतको भने क्रियटरलाई दिदैंन । यो नियम युट्युबले हालै ल्याएको हो ।

कति पैसा कमाउँछ भिडियोले ?

कुनै पनि युट्युव च्यानलमा हालिएको भिडियोले पैसा कमाउने विषय धेरै कुरामा निर्भर रहेको हुन्छ । पैसा कति कमाउने भन्ने मुख्य गरी दुई कुरामा निर्भर रहेको छ। भिडियोहरुको प्रकार र विज्ञापनहरुको मूल्यले भिडियोले के कति पैसा कमाउँछ भन्ने निर्धारण गर्दछ। जस्तै एउटा पाँच मिनेटको भिडियोको भ्युज १ करोड छ र १० मिनेटको भिडियो १० लाख भ्युज छ भने कमाइमा १० मिनेटको भिडियो अगाडि हुन सक्छ । किनभने १० मिनेटको भिडियोमा क्रियटर्सले २ भन्दा धेरै ठाँउमा विज्ञापन राख्‍न मिल्ने हुन्छ ।  

उदाहारणका लागि सँगै अपलोड गरिएका कुनै पनि ५ मिनेटको भिडियोले एउटाले १ लाख कमाई गर्‍यो र अर्कोले ५० हजारमात्र गर्न पनि सक्छ । भिडियोले पैसा कमाउन युट्युबका पोलिसीअन्तर्गत आरपीएम सिपीएम आदी कारणले गर्दा कमाइ तलमाथि हुने गर्छ ।

जस्तो नेपालबाट हेर्दा १ डलर कमाइ भयो भने क्यानडाबाट सोही भिडियो हेर्दा त्यसको दुईगुणा भन्दा माथि हुनसक्छ किनभने नेपाल र क्यानडाको विज्ञापनदर निकै नै तलमाथि हुन जान्छ त्यसकारण पनि कमाइ यताउता हुने गर्छ ।

विज्ञापनमा अर्को पक्ष भनेको युट्युबमा आउने विज्ञापनले पनि प्रभाव पार्ने गरेको पाइन्छ । जस्तो नोभेम्बरदेखि युट्युबमा आउने विज्ञापन बढी हुने गरेको छ यसले गर्दा युट्युब भिडियो क्रियटर्सको कमाइ केही बढ्ने गरेको देखिन्छ ।

कमाइको आँकडा

माथि भने अनुसार कुनैपनि युट्युबको भिडियोमा कमाइ यत्तिनै हुन्छ भन्ने हुँदैन । आजभोलि युट्युबमा अपलोड गरिने अधिकांस भिडियो ८ मिनेटभन्दा माथिको हुने गरेको छ । ८ मिनेट भन्दा माथि हुनको मुख्‍यकारण भनेको यसको कमाइ नै हो । जब ८ मिनेटभन्दा माथि कमा हुन्छ तब मात्र यसमा भिडियो अपलोडकर्ताले चाहेको ठाउँमा विज्ञापन राख्‍न सक्छन् ।

गायक भूपू पाण्डे आफ्नो युट्युब च्यानलबाट सार्वजनिक गरेको 'छोटो छ जिन्दगी छ फोटो खिचेर राख'नामक गीतको म्युजिक भिडियो मार्फत हालसम्म करिव २ हजार डलर मात्रै कमाइ गरेको बताउँछन् । झन्डै ३५ लाख पटक हेरिएको यस गीतको लम्बाइ भने १० मिनेट २० सेकेन्डको रहेको छ ।

१० मिनेट लामो भिडियो हुँदा पनि कमाइ भने जम्मा दुई हजार डलर कसरी त ?  यसमा युट्युबका त्यस्ता केही नीतिहरू लागू हुन्छन् जसले गर्दा यसका कमाइको आँकडा तलमाथि हुने गरेको छ ।

पाण्डेको गीतमा समेत यहि फ्याक्टरले काम गरेको देखिन्छ। युट्युबमा नयाँ भिडियो अपलोड गरेपछि धेरै भ्युयर्स भएको बेला युट्युबले विज्ञापन बढी आउने गर्दा आम्दानीको आँकडामा फरक पर्ने हुन्छ । अर्को पक्ष भनेको यसमा हेर्ने क्षेत्र हो ।

नेपालबाट हेर्दा विज्ञापनको रेट निकै कम हुने गर्छ । यसले गर्दा पनि पाण्डेको गीतले कमाइको आँकडामा कमी भएको देखिन्छ । नेपालको युट्युबमा सर्वाधिक हेरिएको गीत 'कुटुमा कुटु' र 'माया लुकी लुकी'ले राम्रै कमाइ गरेकाे सम्बन्धित गीतका सर्जक बताउँछन् । तर इकागजले कमाइकाे आँकडा उपलब्ध गराउन माग गर्दा भने उनीहरुले दिन नमिल्ने जानकारी गराए ।

हाइलाइट नेपाल च्यानलबाट अपलोड भएको 'कुटुमा कुटु सुपारी दाना' गीतको कमाईको आँकडा भने सार्वजनिक गर्न नमिल्ने यसका व्यवस्थापक बताउँछन् ।

यस्तै गायिका टिका प्रसाईंले समेत गीतको कमाई खुलाउन चाहिनन् । उनका अनुसार गीतले लगानी उठाएर प्रतिफल राम्रै दिएको बताइन् । उनले भनिन् 'ठ्याक्कै यति कमायो त नभनौं तर गीतले राम्रो प्रतिफल दिएको छ । पिक टाइम पछि कमाइमा भने केही कमी आएता पनि  राम्रै भएको छ' ।

यस्तो छ अनुमानित कमाईको आँकडा

युट्युब च्यानल खोलेर कमाई गर्ने धेरैले आफ्नो युट्युबबाट कति आम्दानी भयो भनेर सुनाउँदैनन् । तर, युट्युबको एउटा च्यानलको अनुमानित कमाई कति गर्छ भन्ने केही साइटहरूले दिने गरेका छन् । यहाँ यस्तै केही च्यानलको सोसयल ब्लेडले अनुमानित कमाइको आँकडाको प्रस्तुत गरिएको छ ।

च्यानलको नाम	सस्ब्सक्राइब संख्या	मासिक अनुमानित आय
म्युजिक नेपाल	६४ लाख	१ करोड ७०
बुढा सुब्बा डिजिटल	५२ लाख	६० लाख
ओएसआर डिजिटल	५० लाख	१ करोड ५० लाख
हाइलाइटस नेपाल	४८ लाख	१ करोड
कार्टुन क्रु	२७ लाख	५० लाख

माथि प्रस्तुत गरिएका कमाईको आँकडा सोसियल ब्लेडले तयार पारेको अनुमानित आय हो । यहाँ बुझ्नु पर्ने कुरा के हुन्छ भने सस्ब्सक्राइब संख्या धेरै हुँदैमा पनि आम्दानी धेरै हुन्छ भन्ने होइन । भिडियोको वाच टाइम तथा कुन स्थानबाट हेरिएका जस्ता कुराले यसमा फरक पार्ने हुन्छ । कुनै एक ५/६ लाख सस्ब्क्राइब भएको च्यानलले आम्दानीमा  १० लाख सस्ब्सक्राइब भएको च्यानललाई असर पर्ने हुन सक्छ ।