१४ महिनाअघि मिश्रलाई तपाईं राजावादी हो भनेर सोध्दा...

आफूलाई वैकल्पिक राजनीतिक शक्ति दाबी गर्ने विवेकशील साझाका पूर्वअध्यक्ष रवीन्द्र मिश्रले मंगलबार सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमार्फत आफ्नो ‘विचारभन्दा माथि देश’ नामक पुस्तक छिट्टै सार्वजनिक हुने घोषणा गरेका छन् ।

मिश्रले पुस्तकमा खुलेरै संवैधानिक राजसंस्थाको पुनःस्थापना र संघीयता खारेजीको पक्षमा वकालत गरेका छन् । उनले हिन्दू-बौद्ध राष्ट्रको पक्षपोषण पनि गरेका छन् । अवस्था फेर्न राजनीतिमा आएको हुँ भनेर बताउने मिश्र व्यवस्था फर्काउने गरी पुस्तक निकाल्दै छन् । 

---

उनले दूरगामी हितका लागि मुलुकमा राजसंस्था पुनःस्थापना, संघीयता खारेजी र हिन्दू-बौद्ध राष्ट्र हुनुपर्नेसमेत बताएका छन् । संघीयता तथा धर्म निरपेक्षतालगायत मुलुकको धरातलीय यथार्थसँग नमिल्ने भएकाले राष्ट्रका लागि घातक भएको पनि उनले पुस्तकमा उल्लेख गरेका छन् । 

मुलुकले पृथ्वीनारायण शाहको ‘दिव्य उपदेश’ र बीपी कोइरालाको ‘राष्ट्रिय एकता र मेलमिलापको नीति’लाई समायोजित रुपमा अंगिकार गर्नुको विकल्प नभएको उनको तर्क छ । 

त्यसो त मिश्रले मुलुकमा संवैधानिक राजसंस्था, संघीयता र धर्म निरपेक्षता खारेजीको मुद्दा बोक्ने यो दस्तावेज गत साउनमै पार्टीभित्र अगाडि सारेका थिए । तर, उनले यी मुद्दाबारे कहिल्यै खुलेरै बोलेका थिएनन् । घुमाउरो तरिकामा उनी राजसंस्थाको पुनःस्थापना र हिन्दू राष्ट्रको पक्षमा आफ्नो विचार राख्थे । 

दस्तावेज सार्वजनिक गर्नु पाँच महिनाअघिसम्म त कसैले उनलाई तपाईं राजावादी हो भनेर प्रश्न गर्दा मात्रै पनि कड्किन्थे । २३ चैत २०७७ मा विवेकशील साझा पार्टीले केन्द्रीय कार्यालय बखुन्डोलमा पत्रकारसँग अन्तर्क्रिया राखेको थियो । उक्त कार्यक्रममा यो पंक्तिकारले तत्कालीन पार्टी अध्यक्ष मिश्रलाई तपाईं राजावादी हो भनेर सोध्दा उनी कड्किएका थिए । 

अहिले संविधानको मर्मविपरीत लेखिएको पुस्तकको खुलेआम प्रचार गरिरहेका मिश्रले उक्त कार्यक्रमको सुरुमै आफ्नो पार्टी संविधानमा विश्वास गर्ने पार्टी भएको जिकिर गरेका थिए । यतिमात्र होइन, लोकतन्त्र धर्मराएकोमा पनि दुःख व्यक्त गरेका थिए । 

‘लोकतन्त्र धर्मराएको अवस्था छ । सरकार बदलिइरहेका छन्, तर जनताको अवस्था उस्तै छ’, लोकतन्त्रका उपलब्धीहरू कुनै पनि नेतृत्वले संस्थागत गर्न नसकेकोमा उनी चिन्तित थिए । 

उनले आफ्नो कुरा राखिसकेपछि पत्रकारका लागि ‘फ्लोर ओपन’ गरिएको थियो । पत्रकारहरूले पार्टी महाधिवेशन, पार्टीका एजेन्डा, संगठन निर्माणलगायतका विभिन्न विषयमा प्रश्न सोधे । उनले सबैलाई पालैपालो जवाफ दिए । 

आफ्नो प्रश्न सोध्ने पालो आएपछि यो पंक्तिकारले सोधेको थियो- धर्म निरपेक्षता र संघीयताका सवालमा पार्टीको धारणा के हो ? अनि बजारमा तपाईं राजावादी हो भन्ने हल्ला सुनिन्छ, के तपाईं राजावादी हो ?

प्रश्न सुनेर मिश्र एकछिन मज्जैले मुस्कुराए । त्यसपछि अलि रिसाएको स्वभावमा उत्तर दिन थाले । उनले सिधै उत्तर दिएनन् । लामो भूमिका बाँध्दै जवाफ फर्काए । 

‘तपाईंले मिश्र राजावादी हो भन्ने हल्ला पनि आइरहेका छन् भन्नुभयो हैन ? त्यसो हुनाले मैले अलिकति आफ्नो पृष्ठभूमि र आफ्ना भइरहेका हल्लाबारे बताउनैपर्छ’, पृष्ठभूमिसहित जवाफ दिन थाले उनी, ‘म बीबीसीमा कार्यरत रहँदा नेताहरूसँग अन्तर्वार्ता लिन्थेँ, त्यसबेला माओवादी नेतासँग अन्तर्वार्ता लिएको भन्दै मलाई माओवादी नजिक भनियो । यस्तै २०५६ को निर्वाचनमा एमालेले जित्नैपर्छ भनेर भू-मध्यरेखा स्तम्भमा मैले लेखेपछि मिश्र एमाले रहेछ भनियो ।’

मिश्रले अगाडि भनेका थिए, ‘केही समयपछि रवीन्द्र मिश्र कांग्रेसी हो भन्ने हल्ला चल्यो । दोस्रो जनआन्दोलन सुरू हुँदा मैले एउटा तर्क अगाडि सारेको थिएँ, राजदरबार भत्काएर त्यसको ठाउँमा दिल्ली दरबार निर्माण नगरौं । किनभने नेपालीले नेपालीलाई हानेको चड्कन सहन सकिन्छ, नेपालीलाई विदेशीले आएर हानेको चड्कन सहन सकिँदैन भनेर तर्क गरेँ । अनि म राजावादी भएँ ।’

मिश्र यतिमै रोकिएनन् । पार्टी खोलिसकेपछि उनले आफूलाई लाग्ने गरेको एउटा अर्को आरोपबारे आफैँले बताए र त्यसको खण्डन पनि गरे । ‘जब साझा पार्टी खोलेँ, त्यसपछि म युरोपियन दलाल भएँ । नेपाली धर्मसंस्कृति मास्न आएको एजेन्ट भएँ । म जहाँ छु, त्यहीँ छु । जे छु, त्यही छु । मेरो स्वाभिमान

धरातलबाट थोरै पनि डगमगाएको छैन । म यस्ता किसिमका हल्लाहरूबाट विचलित हुने मानिस पनि होइन,’ उनले भने, ‘मलाई राजावादीदेखि डलरवादीसम्म भने, तर यस्ता कुराले मलाई खासै अन्तर राख्दैन ।’

उनले अन्तिममा भने, ‘राजनीति र कूटनीति तपाईंले खोजेजस्तै सधैँ स्पष्ट उत्तर हुँदैन ।’

देश, काल र परिस्थितिअनुसार मान्छेको विचार बद्लिन्छ । परिवर्तन हुनु अस्वभाविक होइन । अझ भन्ने हो भने परिवर्तनको नियम संसारको एकमात्र अपरिवर्तनीय नियम हो । इतिहासमा थुप्रै राजनीतिज्ञहरूले ‘मार्ग परिवर्तन’ पनि गरेका छन् । 

बीपी कोइरालाले २०३३ सालमा राष्ट्रिय मेलमिलापको नीति लिए । मदन भण्डारीले जनताको बहुदलीय जनवाद विचारधारा बनाएर कम्युनिष्ट राजनीतिलाई संसदीय साझेदार बनाए । ‘बेबी किंग’ भनिरहेका गिरिजाप्रसाद कोइरालाले गणतन्त्रको संकल्प लिए । विचार बदलिनु कुनै अनौठो कुरा होइन । तर, कोही राजनीतिज्ञ हरेक वर्षमात्र होइन, हरेक महिना आफ्नै तर्कहरू काट्दै ‘नयाँ तर्क’ झिक्न सक्छ ? मिश्रको ‘संविधानवाद’ विचारभन्दा माथि देशसम्म आइपुग्दा १८० डिग्री परिवर्तन भएको छ। 

क्षणप्रति क्षण बदलिरहने ‘विचार’ हो कि भावना ? राजनीति भावनाबाट निर्देशित हुनुपर्दछ कि विचारबाट ?