ऋण खोजेर उपचार गर्दै हात्ती पीडित घाइते

झापा- मेचीनगर-११ कालिका टोलकी ४२ वर्षीया संगीता निरौला गहिरो निन्द्रामा थिइन् । ‘हात्तीले घरमा आक्रमण गर्‍यो भाग् भाग्’ भनेर गाउँलेले चर्को आवाजले चिच्याएको सुनेपछि ब्युँझिएर पति मेघनाथ निरौलालाई डोर्‍याउँदै उनी कोठाबाट बाहिर निस्किइन् ।

कोठाबाट आँगन छिचोल्न नपाउँदै निरौला दम्पतीलाई जंगली हात्तीले आक्रमण गर्‍यो । संगीताका पति मेघनाथ दुई वटै आँखा देख्दैनन् । हात्तीले दुवैलाई सुँढले बेरेर पछार्‍यो । भुइँमा ढलेका दम्पती बेहोस भए । हात्ती हिँडेपछि गाउँलेले नजिकको मेची आम्दा अस्पतालमा उपचारका लागि पुर्‍याए ।

---

'आत्तिएर भाग्ने क्रममा थियौँ, अगाडि हात्ती उभिइरहेको रहेछ,' संगीताले दुई साताअघिको घटनाबारे जानकारी दिँदै भनिन्, 'सुँढले च्याप्प समातेको थाहा छ, त्यसपछि एकैचोटि आम्दा अस्पतालमा मात्र हाम्रो होस खुलेको थियो ।'

हात्तीको आक्रमणमा मुस्किलले ज्यान जोगाएका निरौला दम्पतीले ऋण खोजेर उपचार गराउनु परेको बताएका छन् । आफ्नो जग्गा नभएका उनीहरू झापाकै एउटा विद्यालयको १७ धुर जग्गामा वार्षिक ठेक्का तिर्ने सर्तमा बस्दै आएका छन् । टिनले छाएको भुइँतले दुई कोठाको घर छ । मेघनाथ न्यून दृष्टिका कारण दुवै आँखा देख्न सक्दैनन् । संगीताले नजिकको कालिका सिमसार पर्यटकीय क्षेत्रमा चटपटे बेचेर दम्पतीको गुजारा चलाइरहेकी छन् ।

'आँखा नदेख्ने भएकाले मैले उहाँ (मेघनाथ)लाई डोहोर्‍याएर कोठाबाट बाहिर निकालेको थिएँ,' संगीताले भनिन्, 'हात्तीले आँगनमै झम्टेला भन्ने कल्पना पनि गरेका थिएनौँ, धन्न बाँचियो ।'

धुलाबारीको मेची आम्दा र भद्रपुरको ओमसाई पाथीभरा हस्पिटलमा उपचार गरेर निरौला दम्पती अहिले घरमै बसेर औषधि खाइरहेका छन् । सङ्गीताको कम्मर र मेरुदण्डमा असर परेको छ भने दुवै खुट्टाको लिगामेन्ट च्यातिएको चिकित्सकहरूले बताएका छन् । मेघनाथको खुट्टामा भित्री चोट छ ।

अस्पतालमा पुग्दा चटपटे बेचेर कमाएको रु पाँच सय मात्र थियो संगीताका साथमा । गाउँलेसँग रु २६ हजार सापटी मागेर अस्पतालको उपचार खर्च व्यहोरेको उनले बताइन् । अस्पतालमा लामो बस्दा खर्चको बिल बढ्ने भएकाले अहिले उनीहरू घरमै आएर ओछ्यान परेका छन् । हिँड्डुल गर्न नसक्ने भएकाले चटपटे बेच्न जान नपाउँदा दैनिक गर्जो टार्नै मुस्किल परिरहेको संगीताको भनाइ छ ।

निरौला दम्पती जस्तै हात्ती पीडित घाइतेहरू उपचारमा ठूलो धन खर्च भएका कारण बिचल्लीमा परेका छन् । उपचार सहयोग पाउन सरकारी अस्पतालमा उपचार गराएको हुनुपर्ने नियमप्रति पीडितहरू असन्तुष्ट छन् ।

मेचीनगर- २ बाहुनडाँगीका ४२ वर्षीय गोपाल रिजाललाई गत कात्तिक १९ गते घाँस काट्न जाँदा जङ्गली हात्तीले आक्रमण गरेर गम्भीर घाइते बनायो । उनको छातीको १० वटा करङ भाँचिएको थियो भने फोक्सोमा रगत जमेको थियो । डेढ महिना विर्तामोडको बी एन्ड सी हस्पिटलमा उपचार गराएपछि ह्विलचियरमा बस्न सक्ने भएका उनी हालै अस्पतालबाट घर फर्किएका छन् ।

उनको उपचारमा रु २२ लाख खर्च भएको छ । एककोठे सानो झुपडीमा बस्दै आएको उनीसँग उपचार खर्च व्यहोर्ने सामर्थ्य थिएन । दुई भाइले विदेशमा कमाएर घर बनाउने भनेर ल्याएको रकम उनको उपचारमा खर्च गरिएको छिमेकी कल्याण काफ्लेले बताए । 'गाउँमा तीन लाख जति चन्दा उठ्यो,' काफ्लेले भने, 'वैदेशिक रोजगारीबाट भर्खरै फर्किएका भाइले ल्याएको सबै रकम लगाउँदा पनि नपुगेपछि आफन्त र छिमेकीहरूबाट ठूलो रकम ऋण लिइएको छ ।'

विदेशमा कमाएको सबै सम्पत्ति दाजुको उपचारमा खर्चिएका भाइहरूको पनि बिचल्ली भएको उनले बताए । कुनै पनि सरकारी कोषबाट उनले हालसम्म उपचार सहयोग पाएका छैनन् ।

विगत दुई महिनामा झापामा हात्तीको आक्रमणमा चार जनाको मृत्यु भएको छ भने तीन जना घाइते भएको डिभिजन वन कार्यालय झापाका प्रमुख मेघराज राईले बताए । सरकारले वन्यजन्तुको आक्रमणमा मृत्यु भएकालाई रु १० लाख दिने र घाइते भएमा अवस्था हेरेर रु २० हजारदेखि रु दुई लाखसम्म उपचार खर्च व्यहोर्ने गरेको छ । घाइतेको उपचार खर्च पाउन सरकारी अस्पतालमा उपचार गराएको हुनुपर्ने नियम छ भने अस्पतालको बिल भरपाईसहित निवेदन दिएको लामो समयपछि मात्र उपचार रकम पीडितले पाउने गरेका छन् ।

हात्तीले आक्रमण गरेको ३५ दिनभित्र पीडितले डिभिजन वन कार्यालयमा उपचारको बिलसहित निवेदन दिइसक्नुपर्ने राईले बताए । बालीको क्षति पनि सरकारले व्यहोर्ने गरेको छ । सरकारले ढिलो र झन्झटिलो प्रक्रियाबाट रकम उपलब्ध गराउने भएकाले विपन्न परिवारका पीडितले बेलैमा उपचार नपाउने अवस्था आएको हात्तीपीडित मेचीनगर–२ का कल्याण काफ्ले बताउँछन् । स्थानीय पालिकाबाटै छिटोछरितो तरिकाले हात्ती पीडितलाई उपचार सहयोग पुर्‍याउन राहत कोष वितरणको व्यवस्था हुनुपर्ने उनको धारणा छ । रासस