पोखराः कोरोना भाइरस महामारी (कोभिड–१९) को त्रास हुँदैनथ्यो भने यति बेला घान्द्रुकका होटल भरिभराऊ हुन्थे । स्वदेशी र विदेशी पर्यटकको चहलपहल हुन्थ्यो । अन्‍नपूर्ण पदयात्रामा निस्केका पदयात्रीले त्यहाँको माहौल जमाउँथे । चैतदेखि घान्द्रुकले कुनै पनि पर्यटकलाई आतिथ्यता दिन पाएको छैन । पर्यटकको चहलपहल छैन । गाउँ सुनसान जस्तै छ । व्यवसाय चौपट छ । आम्दानी छैन । सरकारले मंगलबार पर्वतारोहण र पदमार्गमा यात्राका लागि अनुमति दिने निर्णय गर्‍यो । तर अन्नपूर्ण फेरो पदयात्राअन्तर्गत पर्ने गाउँ घान्द्रुक भने ती पाहुनालाई आतिथ्यता दिन तयार छैन । 

कोरोना भाइरस संक्रमणका त्रासका कारण व्यवसायको माया मार्न घान्द्रुकेली बाध्य छन् । सरकारले पदमार्ग र पर्वतारोहण खोले पनि घान्द्रुकका ५ दर्जन होटल व्यवसायीले गाउँमा पर्यटक आउन नदिने सामूहिक निर्णय गरेका छन् । घान्द्रुकको होटल गुरुङ केटका सञ्‍चालक किसन गुरुङ गाउँमा कोरोना भाइरसको संक्रमण फैलिन नदिन कुनै पर्यटकलाई सेवा नदिने निर्णय गरिएको बताउँछन् । ‘गाउँमा वृद्ध बुबाआमा धेरै हुनुहुन्छ, हामी पर्यटक बोलाएर उहाँहरु माथि कुनै खतरा बढाउन चाहन्‍नौँ,’ गुरुङले भने, ‘उहाँहरुका लागि हामीले व्यवसायको माया मारेका छौँ । हामी बाँचे पो हाम्रो व्यवसाय बाँच्ला ।’

---

घान्द्रुकका होटल व्यवसायीले असोजभर होटल खोल्नेछैनन् । कात्तिकमा खोल्ने नखोल्ने बारे बैठक बसेर निर्णय गर्ने गुरुङले बताए । ‘हामी पनि पर्यटक मिस गरेका छौँ, तर स्वास्थ्यमाथि खेलवाड गर्दैनौं । थप एक महिना बन्द रहेर ज्यान जोगिन्छ भने बन्दै गर्छौं,’ गुरुङले भने ।

सरकारले मंगलबार स्वीकृत गरेको पर्वतारोहण तथा पदयात्रामा नेपाल आउने पर्यटकले पालना गर्नुपर्ने सर्तसम्बन्धी मापदण्ड २०७७ अनुसार नेपाल भित्रिएका पर्यटकले बढीमा ७२ घन्टाअघिको कोरोनाको पिसिआर परीक्षण देखाउनुपर्नेछ । नकारात्मक सूचीमा राखिएका केही मुलुक बाहेक सबैजसो मुलुकबाट नेपाल आउने विदेशी पर्यटकलाई अनअराइभल भिसा दिइनेछ । उनीहरुले ७ दिन क्‍वारेन्टाइनमा बस्‍नुपर्ने र ५ हजार अमेरिकी डलर बराबरको बिमा गरिएको हुनुपर्ने प्रावधान छ । होटल क्‍वारेन्टाइनमा रहँदा पाँचौं दिन कोरोना परीक्षणपछि नेगेटिभ रिपोर्ट देखाउनुपर्नेछ । पर्यटकले गाइडको समेत प्रतिव्यक्ति १ लाख रुपैयाँको कोरोना बिमा गर्नुपर्नेछ ।

सरकारको यो कठिन मापदण्डले भने व्यवसायीमा निराशा छाएको छ । यसैकारण मर्दी हिमाल पदमार्गका होटलका व्यवसायी भने विदेशी पर्यटक आउलान् र व्यापार बढ्ला भन्ने नलागेको बताउँछन् । सरकारले विदेशबाट आउने पयर्टकका लागि धेरै सर्त राख्दा विदेशी पर्यटकलाई मार पर्ने र उनीहरु नेपाल आउन नचाहने मर्दी पदयात्राका होटल व्यवसायी सुदीप गौतमले बताए । ‘पर्यटकलाई सरकारको सर्तले मार पार्ने निश्‍चित छ, यसले हामी व्यवसायीलाई निराश गरायो,’ उनले भने, ‘बन्द कोठामा बस्‍न पर्यटक आउँदैनन्, आन्तरिक पर्यटनमा पनि समस्या छ ।’

ती होटलमा कोही पनि नबस्‍ने भएकाले सञ्चित गरी राखिएका सामान बिग्रिएका छन् । राम्रा सामान चोरिने डर व्यवसायीमा छ । ‘भएका सामान चोरीको जोखिम छ, व्यवसाय सञ्‍चालनका लागि आन्तरिक पर्यटन लक्षित प्याकेज ल्याउँछौं,’ गौतमले भने । यसअघि पर्यटन विभागले ल्याएको प्रोटोकलले आफूहरुलाई समस्या पारेको गौतमले सुनाए । प्रोटोकल केवल तारे होटलका लागि लक्षित देखिएको र हिमाली भेगका होटललाई नसमेटेको उनको गुनासो छ । प्रोटोकल अनुसार एउटा पर्यटकले कोठा छाडेको २४ घन्टा खाली राखेर स्यानिटाइज गर्नुपर्नेछ भने ‘स्वाइप मनी’ को प्रयोग गर्नुपर्नेछ ।

‘थोरै कोठा भएका होटल र हिमाली भेगका होटलमा डिजिटल भुक्तानी सम्भव छैन, प्रोटोकलको केही बुँदा सुधार्नुपर्छ,’ गौतमले भने । नेपालमा पदयात्राका लागि सेप्टेम्बरदेखि नोभेम्बर र फेब्रुअरीदेखि अप्रिलको समय उपयुक्त मानिन्छ । अन्नपूर्ण र मर्दी जस्ता पदमार्गमा भारत, इजरायल, जर्मनी, तथा फ्रान्सका बढी पर्यटक आउँछन् । ती पर्यटकले पोखरामा साढे २ दिन बस्ने र गण्डकीका सबै पर्यटकीय स्थलमा गरी पर्यटकको बसाइ १ हप्ताको हुन्छ ।

सरकारले पदयात्रा र पर्वतारोहणका लागि अनुमति दिएपछि ‘इन्क्‍वायरी’ गर्ने पर्यटकको संख्या उल्लेख्य रहेको ट्रेकिङ एजेन्सिस अफ नेपाल, (टान) पश्चिमाञ्चलका अध्यक्ष हरि भुजेलले बताए । अघिल्लो वर्ष टानमार्फत् ५६ हजार ८ सय ५३ जना पर्यटकले सेवा लिएका थिए । अहिले त्यसको २० प्रतिशत पर्यटकले अनलाइनमार्फत इन्क्वायरी गरेको उनले जनाए । तर सरकारले राखेको मापदण्डले अनुमति दिए पनि बन्द गरिएको जस्तो भान पर्यटकमा पारेको उनको बुझाइ छ । ‘राजतन्त्र उन्मूलनपछि हिमागृहमा जान प्रतिबन्धित गरेझैँ, सरकारले पदयात्राका लागि अनुमति दिएपनि झन्झट सिर्जना गर्‍यो,’ उनले भने ।

सोधपुछ आएपनि होटल तथा अन्य पर्यटन जनशक्ति कास्की बाहिर रहेकाले उनीहरुलाई पूर्ण जानकारी दिन नसकिएको उनले बताए । टानमा १ सय ६० कम्पनीले पर्यटकका लागि सेवा दिन आवद्ध छन् । यसले ७ महिनादेखि थला परेका पर्यटन व्यवसायीलाई केही राहत दिएको बताए । कुनै ठाउँका व्यवसायीले पर्यटक भित्र्याउन नचाहे पर्यटकलाई क्याम्पिङको विकल्प दिन सकिने उनी बताउँछन् ।