अमेरिकामा तहल्का पिटिरहेको डिपसिक, जापान पनि छ त्रसित

काठमाडौँ- चिनियाँ एआई (कृत्रिम बुद्धिमत्ता) स्टार्टअप डिपसिकले अमेरिकाको ओपन एआईको च्याटजिपिटीभन्दा अघि बढ्ने दाबी गरिएको नयाँ मोडेल सार्वजनिक गरेको छ । अत्यन्तै न्यून लागतमा उच्च प्रदर्शन दिने दाबी गरिएको R1 मोडेलको आगमनसँगै एआई उद्योगको खेलको नियम नै परिवर्तन भएको छ । विश्वव्यापी एआई प्रतिस्पर्धामा अमेरिका र चीनबीचको द्वन्द्व अझ चर्किँदै गएको छ, जसले समग्र विश्वको भविष्यलाई नै प्रभावित गर्न सक्छ ।

डिपसिक सीमित स्रोत, असीमित सम्भावना
“चिनियाँ प्रविधि कम्पनीहरूले एआई युगको मुख्य खेलाडीको रूपमा आफूलाई उभ्याइसके। सिलिकन भ्याली अहिले संकटमा छ।”

---

डिपसिकको नयाँ उपलब्धि सार्वजनिक भएसँगै चीनको सामाजिक सञ्जालमा यस्ता पोस्टहरू ट्रेन्डिङ भए। डिपसिकका संस्थापक ल्याङ वेनफेङ ले सन् २०२३ मा Hangzhou मा यो कम्पनी स्थापना गरेका थिए। पहिलो पटक चर्चा बटुल्न सफल भएको मोडेल V3 पछि उनले जनवरी २०, २०२५ का दिन, अर्थात् डोनाल्ड ट्रम्पको दोस्रो कार्यकाल सुरु हुने दिन, R1 नामक मोडेल सार्वजनिक गरे।

डिपसिकको प्रस्तुत R1 मोडेल च्याटजिपिटी-o1 मोडेलसँग तुलना गर्दा, समानस्तरको प्रदर्शन दिन्छ तर डाटा प्रोसेसिङ लागत केवल ४% मात्र हुने दाबी गरिएको छ। यसले देखाउँछ कि सीमित स्रोतका बाबजुद, चिनियाँ स्टार्टअपहरूले नवाचारमार्फत प्रतिस्पर्धी मोडेलहरू बनाउन सफल भएका छन्।

खेल परिवर्तन गर्ने दुई ‘छैन’ र दुई ‘छ’
डिपसिकको सफलताको पछाडि ‘दुई वटा छैन’ र ‘दुई वटा छ’ भन्ने अवधारणा काम गरेको देखिन्छ।

पहिलो ‘छैन’- अमेरिकी कम्पनीहरूजस्तो असीमित वित्तीय स्रोत छैन। चिनियाँ कम्पनीहरूले अमेरिकी प्रविधि कम्पनीहरूसरह अनगिन्ती लगानी गर्न सक्दैनन्। त्यसैले, उनीहरूले आफ्नो मोडेललाई दक्षतापूर्वक स्व-प्रगतिशील बनाउँदै एआईलाई सीमित स्रोतमै प्रभावकारी बनाएका छन्।

दोस्रो ‘छैन’- उच्च-गुणस्तरको सेमिकन्डक्टर छैन। अमेरिकी प्रतिबन्धका कारण चीनमा अत्याधुनिक सेमिकन्डक्टरको अभाव छ। यसकारण, डिपसिकले कम मेमोरी खपत गर्ने र सरल संरचनामा आधारित मोडेल निर्माण गरेर प्रतिस्पर्धा गरिरहेको छ।

तर, सीमितताका बाबजुद, चीनसँग दुई महत्वपूर्ण कुराहरू छन्:

पहिलो ‘छ’ - प्रचुर मात्रामा युवा प्रतिभा
चिनियाँ विश्वविद्यालयहरू, जस्तै चिङह्वा विश्वविद्यालय र बेइजिङ विश्वविद्यालय, एआई अनुसन्धानमा अग्रसर छन्। डिपसिकका अधिकांश कर्मचारीहरू २० वर्षको उमेर समूहका छन्, जसमा गणित ओलम्पियाडका विजेता, प्रतिभाशाली विद्यार्थी, र अनुसन्धानकर्ताहरू छन्।

दोस्रो ‘छ’ - नियन्त्रणबीचको स्वतन्त्रता।
चीनमा राजनीतिक अभिव्यक्तिमा कडा नियन्त्रण भए पनि, प्रविधि र अनुसन्धानलाई फराकिलो छुट दिइएको छ। साइबर सुरक्षा, गोपनीयता, वा नैतिकता जस्ता सवालहरू अमेरिकी एआई उद्योगमा जस्तै कठोर छैनन्।

छोटो समयमै शक्तिशाली प्रतिस्पर्धी बन्ने अवसर
डिपसिकले कम लागत र उच्च प्रभावकारिता मा ध्यान केन्द्रित गर्दै टेक जायन्टहरूको प्रभुत्व तोड्न सकिन्छ भन्ने प्रमाणित गर्‍यो।

यस घटनाले प्रविधिको बजारलाई मात्र होइन, साना उद्यमहरूलाई समेत एउटा नयाँ शिक्षा दिएको छ । ठूला प्रविधि कम्पनीहरूको वर्चस्व भत्काउन, विशाल लगानीभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा नवीन सोच हो।

डिपसिकले सीमित स्रोतबीच नयाँ समाधानहरू पत्ता लगाएर खेलको नियम परिवर्तन गरेको छ। यो सन्देश साना उद्यमहरूका लागि प्रेरणादायी छ— जो जहाँ छ, त्यहींबाट क्रान्ति गर्न सक्छ।

अमेरिकी प्रविधि कम्पनीहरू अब संकटमा परेका छन्। ट्रम्प प्रशासन ले चीनलाई रोक्नका लागि एआई नियमन हटाउने नीति लिएको छ।

तर, अब प्रश्न यो हो
एआईको यो तीव्र प्रतिस्पर्धाले विश्वलाई कहाँ पुर्‍याउनेछ ? विश्वलाई समृद्ध बनाउनेछ वा प्रविधिको नाममा अराजकता सिर्जना गर्नेछ ?

आजको यो मोडेल लन्चले देखाएको छ कि प्रविधिको भविष्य अब केवल पैसाले निर्धारण हुने छैन। संसारका हरेक कुनामा भएका साना उद्यमहरूले पनि आफ्नै नवीन उपाय निकालेर खेलको नियम परिवर्तन गर्न सक्छन्।

राष्ट्रपति ट्रम्प भन्छन्- पाठ सिकौं

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले चीनको कम लागतको एआई मोडल डिपसिकको उदयलाई अमेरिकी उद्योगहरूका लागि चेतावनीको रूपमा वर्णन गरेका छन्। साथै, यो टेक मोडल ल्याएपछि अमेरिकाको टेक स्टकमा पनि ठूलो गिरावट आएको छ।

मियामीमा रिपब्लिकन कंग्रेसनल रिट्रीटमा बोल्दै ट्रम्पले भने डिप सिकको प्रक्षेपणले अमेरिकाले द्रुत रूपमा विकसित एआइ क्षेत्रमा प्रतिस्पर्धामा पुनः फोकस गर्नुपर्ने आवश्यकतालाई प्रकाश पारेको छ। अवरोधको बाबजुद ट्रम्पले सुझाव दिए कि डिपसिकद्वारा सिर्जना गरिएको शाँकवेभले सिलिकन भ्यालीलाई थप कुशलतापूर्वक नवप्रवर्तन गर्न प्रेरित गर्न सक्छ। उनले भने, ‘म भन्न चाहन्छु कि यो सकारात्मक हुन सक्छ किनभने अर्बौं र ट्रिलियन खर्च गर्नुको सट्टा तपाईले कम खर्च गर्नुहुन्छ र आशा छ कि तपाईले सोही समाधान निकाल्नु हुनेछ।’

एआई सेमिकन्डक्टर बजारमा प्रभुत्व जमाउने अमेरिकी चिपमेकर एनभिडियाको बजार मूल्यमा झन्डै ६०० बिलियन डलरको गिरावट आएपछि राष्ट्रपति ट्रम्पको यो टिप्पणी आएको हो, जसले टेक स्टकहरूमा व्यापक गिरावट ल्याएको छ । एनभिडियाको गिरावटले चिनियाँ स्टार्ट अपहरूबाट आउने लागत प्रभावी प्रगतिहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्न अमेरिकी फर्महरूमा बढ्दो दबाबलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ।

हांग्जोमा आधारित स्टार्टअपद्वारा विकसित डिपसिकले लगानीको एक अंशमा अग्रणी अमेरिकी एआई मोडेलहरूको प्रदर्शनसँग मेल खाएको छ। यसको विमोचनले एआईमा चीनको बढ्दो प्रतिस्पर्धात्मकतालाई हाइलाइट गर्दछ, जुन क्षेत्र अमेरिकाले ऐतिहासिक रूपमा प्रभुत्व जमाएको थियो ।

गत हप्ता आफ्नो दोस्रो कार्यकालको उद्घाटनपछि ट्रम्पले अमेरिकामा एआई पूर्वाधारलाई सुदृढ गर्न ५०० बिलियनको पहल घोषणा गरेका थिए ।

उता अमेरिका मात्र होइन, जापान पनि त्रसित छ। जापानी टेक दिग्गज सफ्टबैंक र ओपनएआई, च्याटजिपीटी पछिको कम्पनीको नेतृत्वमा यो उद्यमले विश्वव्यापी एआई दौडमा अमेरिकाको स्थिति बलियो बनाउने लक्ष्य राखेको छ। एनभिडिया कर्प, एडभान्टेस्ट कर्प, र चिप उपकरण निर्माता डिस्को कर्पलगायत जापानी सेमीकन्डक्टर कम्पनीहरूको सेयर सोमबार पनि घट्ने क्रम जारी छ।