जनचेतनाकाे अभावले जलेर नष्ट हुन्छन् आँखाका नानी

चितवन- अहिले पनि आँखाको नानी प्रबत्यारोपण गर्न नपाएर धेरै नेपाली अन्धोपना सहन बाध्य छन् । तिनै व्यक्तिलाई प्रत्यारोपण गर्न सकिने धेरै आँखाको नानीहरु दैनिक जलेर खरानी बनिरहेका छन् । मृत्युपर्यन्त जलेर खेर जाने नानी प्रत्यारोपण गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न नसक्दा संसार देखाउने आँखाका नानी क्षणभरमै जलेर खरानी बनिरहेका छन् ।

यकिन तथ्याङ्क नभए पनि ग्रामीण क्षेत्रमा धेरैजसो बासिन्दा आँखाको नानीको समस्याका कारण अन्धोपनामै जिउन बाध्य छन् । नेपाल नेत्रज्योति सङ्घ चितवन शाखाद्वारा सञ्चालित भरतपुर आँखा अस्पतालले आँखाको नानी सङ्कलन सुरु गरेको पाँच वर्ष हुँदा केबल १८ जनाको ३५ वटा नानी मात्रै सङ्कलन भएको छ । यो सङ्ख्या दैनिक देवघाटमा अन्त्येष्टि गर्न ल्याउने शवकोभन्दा निकै थोरै हुन आउँछ ।

---

कोभिडका कारण धेरै काम हुन नसके पनि पछिल्ला दिनमा सङ्ख्या बढ्दै गएको छ । यद्यपि आँखा दान गरेमा अर्काे जुनीमा अन्धो भइन्छ भन्ने अन्धविश्वास र आँखा दान गर्दा सिङ्गो आँखा नै निकाल्नुपर्छ भन्ने भ्रमका कारण धेरैले आँखाको नानी दान गर्न इच्छा व्यक्त गर्दैनन् ।सङ्घका सभापति कृष्णराज धरेलले आँखा दानकै कारण अर्काे जुनीमा अन्धो हुने होइन, आफ्नो आँखाको कारण अर्काे दुई जीवित व्यक्तिले संसार देख्नाका साथै गर्दा पुण्य हुने बताए ।उनले भने “मेरा बुबाको स्वर्गारोहणपछि गत महिना मात्रै हामीले बुबाको आँखा दान गर्‍यौँ । यसबाट हामीलाई सन्तुष्टि मिलेको छ ।” त्यसो त आँखाको नानी झिक्दै गर्दा माथिल्लो झिल्ली निकालेर प्लाष्टिकको झिल्ली राख्ने गरिन्छ । यसरी निकालिएको नानीका कारण मृतकको आँखाको स्वरुपमा परिवर्तन आउँदैन । सभापति धरेलले भने, “नानी निकालेको र ननिकालेको थाहै हुँदैन ।”

आगोमा जलेर नष्ट हुने नानी निकाल्न सकिएमा अर्का दुई जनाले संसार देख्न पाउने हुँदा उहाँले सबैसँग आँखादानमा सरिक हुन अनुरोध गरे । मृतकको परिवारले समयमै सम्पर्क गरेर आँखा दान गरिदिएमा नानीको अभाव पूर्ति हुने सभापति धरेलको भनाइ थियो ।

भरतपुर आँखा अस्पतालमा गएको पाँच वर्षमा आठ सय ४४ ले आँखा दान गर्ने इच्छापत्रमा हस्ताक्षर गरेका छन् भने एक सय १४ ले प्रत्यारोपण गरेका छन् । प्रत्यारोपण गर्न चाहने धेरै छन् भने दान गर्ने थोरै छन् । आँखाको कर्नियासम्बन्धी अध्ययन गरेर आएका कर्निया विशेषज्ञ डा पुष्पा गिरीले आँखा दानसम्बन्धी जनचेतनामा कमी भएको बताए । मानिसको मृत्यु भएको आठ घण्टाभित्र आँखाको नानी सङ्कलन गर्न सकिन्छ । उनले भने, “मृत्यु भएपछि जति छिटो नानी सङ्कलन गर्न सकियो त्यति नै राम्रो हुन्छ ।” आँखा दान भनिए पनि आँखा पूरै ननिकालेर केवल आँखाको बाहिरी भागमा हुने पातलो नानी मात्रै निकाल्ने उनले बताए ।

डा गिरीले भने, “अझै पनि मानिसलाई पूरै आँखा निकालिन्छ भन्ने भ्रम छ, त्यस्तो होइन, आँखाको पातलो झिल्ली (नानी) मात्रै निकाल्ने हो ।” नानी निकालेपछि पुनः कृतिम नानी राखेर पहिलेको जस्तै अवस्थामा राखिन्छ । आँखाको नानीमा चोट लागेका, सरुवा रोग भएका, क्यान्सर रोग भएका व्यक्तिबाहेक सबैको आँखाको नानी निकालेर प्रत्यारोपण गर्न सकिने उनको भनाइ थियो।

भर्खर जन्मिएको बच्चादेखि वृद्धसम्मलाई आँखा प्रत्यारोपण गर्न सकिने डा गिरीको भनाइ थियो। आँखाको भित्री नसा र पर्सा राम्रो भएर नानीमा समस्या भएकालाई प्रत्यारोपण गर्न सकिने अस्पतालका डा मारिया गौतमले बताए । उनले भने, “धेरैलाई प्रत्यारोपणबाटै संसार देखाउनसकिन्छ ।”अस्पतालका अर्का चिकित्सक मनिषा श्रेष्ठले आँखाको नानी प्रत्यारोपण गर्न चाहने बढ्दो भएको बताए । समयमै आम नागरिकलाई सन्देश प्रवाह गरेर नानी सङ्कलन गर्न सकेमा धेरैलाई दृष्टि सकिने उनको भनाइ थियो । डा. श्रेष्ठले भने, “नानी प्रत्यारोपण गर्न चाहने धेरै छन्, दान गर्नका लागि दाताको अभाव छ ।”

यहाँ सङ्कलन गरिएको नानी काठमाडौँको तिलगङ्गास्थित नेपाल आँखा बैंकमा पठाउने गरिएको छ । तिलगङ्गामा नानीलाई प्रशोधन गरेपछि मात्रै प्रत्यारोपण गर्न मिल्दछ । प्रत्यारोपणका लागि आवश्यक नानी पनि तिलगङ्गाबाट ल्याउने गरिएको छ ।अस्पतालका आँखा बैंक संयोजक छाया श्रेष्ठले आँखा दान गर्न चाहने व्यक्तिले जुनसुकै समयमा सम्पर्क गर्नसक्ने बताए । बाह्र घण्टाभित्र नानी सङ्कलन गरेर अस्पताल आइपुग्ने ठाउँमा पुगेर सङ्कलन गरिने उनको भनाइ थियो । श्रेष्ठले भने, “२४ सैँ घण्टा अस्पताल वा घर जहाँ भए पनि हामीले नानी सङ्कलन गर्दछौँ ।” धेरै टाढा भए पनि सोही स्थानको आँखा अस्पतालसँग समन्वय गरेर नानी सङ्कलन गर्ने व्यवस्था गरिने संयोजक श्रेष्ठको भनाइ थियो ।