स्ववियु र विद्यार्थी आन्दोलनको मार्ग: इतिहास र भविष्यको अवलोकन

नेपालका शैक्षिक संस्थाहरूको विद्यार्थी संघ, जसलाई प्रायः स्ववियु भनेर चिनिन्छ । नेपालको राजनीतिक र सामाजिक परिप्रेक्ष्यमा महत्वपूर्ण स्थान राख्छ। स्ववियुहरूको इतिहास २०औं शताब्दीको प्रारम्भिक दशकदेखि नै नेपालका विश्वविद्यालय र क्याम्पसहरूमा महत्त्वपूर्ण प्रभाव पार्दै आएको छ। विशेष गरी, त्रिभुवन विश्वविद्यालयको स्ववियु चुनावहरूको इतिहासको अध्ययन गर्दा हामीलाई  आन्दोलन र विद्यार्थी संघहरूको संघर्षका बारेमा थाहा हुन्छ । जसले नेपालको राजनीतिक र शैक्षिक क्षेत्रको परिवर्तनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाएको छ।

तर, अहिलेको अवस्थामा स्ववियु र विद्यार्थी आन्दोलनको वास्तविक उद्देश्य र कार्यक्षेत्रमा गहिरो परिवर्तन आइसकेको छ। विगतका विद्यार्थी आन्दोलनहरूले सशक्त रूपमा लोकतन्त्र र स्वतन्त्रता पक्षमा संघर्ष गरे। राजतन्त्रको अन्त्य, पञ्चायती शासनको समाप्ति र गणतन्त्रको स्थापना जस्ता ऐतिहासिक उपलब्धिहरूमा स्ववियुका नेताहरूको नेतृत्व र योगदान महत्त्वपूर्ण थियो। तथापि, आजको यथास्थितिमा, स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरूको भूमिका हेर्दा, तिनीहरूको उद्देश्य र कार्यक्षेत्रमा महत्वपूर्ण परिवर्तन आवश्यक रहेको स्पष्ट हुन्छ।

---

स्ववियुको भूतपूर्व गौरव र वर्तमान अवस्था
स्ववियु निर्वाचनको इतिहासमा धेरै उतारचढाव आएका छन्। ०३५/३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलन, जसले स्ववियु स्थापना गरेको थियो, सँगै राजनीतिक र सामाजिक परिवर्तनका लागि विद्यार्थीहरूको योगदान अनमोल रह्यो। ०४६ सालको पञ्चायत विरोधी आन्दोलनमा पनि स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरूको प्रमुख भूमिका थियो । जसले नेपालमा जनतन्त्रको स्थापना गरायो। तथापि, हालको स्ववियु र विद्यार्थी आन्दोलनको अवस्था हिजोको जस्तो सशक्त र उन्नत देखिँदैन। 

अहिलेको परिस्थितिमा, स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरू प्रायः आफ्नो राजनीतिक दलहरूको भ्रातृ संगठनको रूपमा कार्यरत देखिन्छन्। यसले विद्यार्थीहरूको वास्तविक समृद्धि र शैक्षिक वृद्धिमा महत्वपूर्ण असर पार्न सक्छ।  स्ववियु चुनावहरूमा अब केवल क्याम्पसका छात्रहरूको मात्र भागीदारी नहुने अवस्थामा, यसका समग्र परिणाम पनि विवादास्पद देखिन्छ। स्ववियुले अब शैक्षिक विकास र विद्यार्थीहरूको कल्याणमा केन्द्रीय ध्यान दिनुपर्ने आवश्यकता छ।

स्ववियुको भूमिकामा परिवर्तन र सुधारको आवश्यकता
अहिलेको स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरू प्रायः दलीय राजनीति र स्वार्थको खेल बनिरहेका छन्। यसले विद्यार्थीहरूका वास्तविक शैक्षिक मुद्दाहरूलाई ओझेलमा पारिरहेको छ। स्ववियुमा आजको उम्मेदवारहरूको घोषणापत्र पार्टीको चुनावी घोषणापत्रजस्तो आधारविहीन र भावनात्मक हुन्छ। यसमा शैक्षिक सुधार र विद्यार्थीहरूको कल्याणको बारेमा केही स्पष्ट योजना र कार्य योजना छैन। चुनावी घोषणापत्रहरू प्रायः दलका स्वार्थहरूको पूर्ति गर्ने सामग्रीका रूपमा प्रस्तुत हुने गर्दछन्, जुन विद्यार्थीहरूको वास्तविक आवश्यकतासँग मेल खाँदैन। 

आजको स्ववियु र विद्यार्थी संगठनको उद्देश्य विद्यार्थीहरूको शैक्षिक सुधार, अवसर र वातावरण निर्माण गर्नु पर्छ। वर्तमानमा, क्याम्पसका धेरै स्थानहरूमा शौचालय, कक्षाकोठा र अन्य शैक्षिक सुविधाको अवस्था उत्तिकै कमजोर छ। यसका लागि स्ववियुले पहिला शैक्षिक पूर्वाधारको सुधारमा ध्यान दिनुपर्छ। पाठ्यक्रमको नवप्रवर्तन, पुस्तकालय सुधार, छिटो र सहज प्रशासनिक सेवा माग र शैक्षिक कार्यक्रमहरूको आयोजना गर्न स्ववियुलाई जिम्मेवारी लिइ अघि बढ्न आवश्यक छ। यसका लागि विद्यार्थी नेता र स्ववियुका उम्मेदवारहरूले ठोस योजनाहरू प्रस्तुत गर्नुपर्नेछ, जसले विद्यार्थीको वास्तविक समस्याको समाधान खोज्न सक्छ।

स्ववियु नेतृत्वमा गुणस्तर र दृष्टिकोणको सुधार
अहिलेको समयमा, विद्यार्थी नेताहरूका अधिकांश क्रियाकलाप अशिष्ट र आक्रामक भएको पाइन्छ। जब उनीहरूको माग पुरा हुँदैन उनीहरूले प्रायः क्याम्पसको सम्पत्ति नष्ट गर्छन्, भवनमा तालाबन्दी गर्छन् र प्रशासनिक प्रमुखलाई आक्रमण पनि गर्छन्। यस्ता क्रियाकलापले स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरूको छवि बिगार्दछ र शैक्षिक वातावरणलाई थप विकृत बनाउँछ।

विद्यार्थी नेताहरूको प्रमुख उद्देश्य भनेको शैक्षिक उन्नति र कल्याणको लागि काम गर्नु हो। यदि विद्यार्थी नेताहरू आफ्नो कर्तव्यप्रति जिम्मेवार र प्रामाणिक हुने छैनन् भने, शैक्षिक सुधारको प्रक्रिया कहिल्यै सम्भव हुँदैन। यसकारण, विद्यार्थी नेताहरूलाई प्रशासनसँग सहकार्य गर्दै समस्याहरूको समाधान र शान्तिपूर्ण र रचनात्मक उपाय अपनाउन आवश्यक छ।

नेतृत्वको सन्देश र भविष्यको दिशा
आजको विद्यार्थी नेताहरू भविष्यका राष्ट्रनिर्माता हुन्। त्यसैले, विद्यार्थीहरूले जिम्मेवार र परिपक्व नेतृत्व चयन गर्नु अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ। यदि आज विद्यार्थीहरूले सही नेतृत्व चयन गरे भने, त्यो भविष्यमा नेपालको नेतृत्वलाई सशक्त र जिम्मेवार बनाउन मद्दत पुर्याउनेछ। आगामी दिनहरूमा, विद्यार्थी नेताहरूको भूमिका अझ महत्त्वपूर्ण हुनेछ र यसका लागि उनीहरूले शैक्षिक र सामाजिक सुधारका लागि परिपक्व र जिम्मेवार दृष्टिकोण अपनाउनु पर्छ।

स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरूको चुनाव केवल राजनीतिक प्रतिस्पर्धाको साधन नबनोस्। यो विद्यार्थीहरूको शैक्षिक उन्नति र समृद्धिका लागि एक उपयुक्त प्लेटफर्म बनोस्। केवल राजनीतिक विचारको आधारमा मतदान नगरी, विद्यार्थीहरूले शैक्षिक विकास र सामाजिक सुधारको लागि सही निर्णय लिनुपर्ने छ।

अन्ततः, स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरूको वर्तमान र भविष्यको भूमिका अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ। यतिखेर, स्ववियुको इतिहास र भविष्यका बारेमा विचार गर्दा, हामीले यसको मूल उद्देश्यमा फर्कनु आवश्यक छ। विद्यार्थीहरूको शैक्षिक सुधार र कल्याणका लागि काम गर्ने स्ववियुले निश्चित रूपले भविष्यमा विद्यार्थीहरूको विश्वास र सहयोग पुनः प्राप्त गर्न सक्छ। यसको लागि, विद्यार्थी संगठनहरूले राजनीतिक विचारहरूको प्रभावबाट मुक्त भएर, शैक्षिक सुधार र विद्यार्थीको कल्याणका लागि साँचो प्रतिबद्धता देखाउनुपर्छ।

नेपालका विद्यार्थीहरूका लागि, अबको समय स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरूको वास्तविक उद्देश्य र कार्यक्षेत्रका बारेमा विचार गर्ने र भविष्यका नेताहरूले शैक्षिक प्रगतिको लागि सचेत र जिम्मेवार कदम चाल्ने समय हो। यही समय हो, जब स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरूले आफ्नो पुरानो लय गुमाएको छ र पुनः उसलाई अगाडि बढाउनका लागि परिपक्व र समृद्ध दृष्टिकोण अपनाउनुपर्नेछ।

फोन नम्बर:
९८५७०१७६२७