रुस-युक्रेन युद्धको एक वर्ष : कुन महिना के-के भए ?

एक वर्ष अघि सुरु भएको रुस-युक्रेन युद्धमा हजारौंको ज्यान गयो । लाखौंलाई आफ्नो घर छोड्न बाध्य तुल्यायो । युक्रेनका धेरै सहरहरू ध्वस्त भयो ।

द्वन्द्वका केही मुख्य घटनाहरू हेरौं :

---

२०२२ फेब्रुअरी
फेब्रुअरी २४ मा रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले उत्तर, पूर्व र दक्षिणबाट युक्रेनमाथि आक्रमण सुरु गरे । उनले भनेका छन् कि 'विशेष सैन्य अपरेशन' को उद्देश्य 'असैनिकीकरण' र 'डिनाजिफिकेशन' रूसीहरूको रक्षा गर्न, किभको नाटो सदस्यता रोक्न र यसलाई रूसको 'प्रभावको क्षेत्र' मा राख्नको लागि हो । युक्रेन र पश्चिमले यो प्रजातान्त्रिक रूपमा निर्वाचित सरकार र एक यहूदी राष्ट्रपति भएको देशविरुद्ध आक्रमणको गैरकानूनी कार्य हो जसका आफन्तहरू प्रलयमा मारिएका थिए भन्छन् ।

रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमर पुटिन ।

रूसी सेनाहरू तुरुन्तै किभको बाहिरी इलाकामा पुग्छन्, तर राजधानी र उत्तरपूर्वका अन्य सहरहरू कब्जा गर्ने उनीहरूको प्रयासले कडा प्रतिरोधको सामना गर्दछ । युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले आफ्नो मुख्यालय बाहिर एक भिडियो रेकर्ड गर्दै आफू बसिरहेको र जिम्मेवारीमा रहेको देखाउन ।

मार्च
मार्च २ मा रुसले दक्षिणी सहर खेरसनको नियन्त्रण दाबी गर्‍यो । मार्चको शुरुवाती दिनहरूमा रुसी सेनाहरूले खेरसन क्षेत्रको बाँकी भाग पनि कब्जा गर्‍यो र छिमेकी जापोरिज्हिया क्षेत्रको ठूलो भाग कब्जा गर्‍यो, जसमा युरोपको सबैभन्दा ठूलो जापोरिझिया आणविक उर्जा प्लान्ट पनि समावेश छ ।

रूसी सेना चाँडै किभ नजिकै अड्किन्छ । युक्रेनी तोपखाना र ड्रोनहरूको लागि सजिलो शिकार बन्न पुग्यो । मार्च १६ मा रूसले रणनीतिक बन्दरगाह सहर मारिउपोलको एक थिएटरमा हमला गर्‍यो जहाँ नागरिकहरूले आश्रय लिएका थिए, युद्धको सबैभन्दा घातक आक्रमणमा सयौं मानिसहरूको मृत्यु भयो ।

युक्रेनी झण्डा बोकेका मानिसहरू मार्च २०, २०२२ मा युक्रेनको खेरसनमा रुसी कब्जाविरुद्धको र्‍यालीमा रुसी सेनाका ट्रकहरूतिर हिँड्दै । तस्बिर : ओलेक्जेन्डर चोर्नी/एपी

मस्कोले मार्च २९ मा किभ र अन्य क्षेत्रहरूबाट सेना फिर्ता गर्ने घोषणा गर्‍यो र भन्यो कि यो डोनबासको पूर्वी औद्योगिक केन्द्रमा केन्द्रित हुनेछ । जहाँ रूस समर्थित पृथकतावादीहरूले २०१४ देखि क्रिमियाको गैरकानूनी विलय पछि युक्रेनी सेनाहरूसँग लडिरहेका छन् ।

अप्रिल
किभबाट रुसी पुलब्याकले सामुहिक चिहानहरूमा नागरिकहरूको सयौं शवहरू प्रकट गर्दछ वा बुचा सहरको सडकमा छोडेको छ । तीमध्ये धेरैले दृश्यहरूमा यातनाका संकेतहरू बोकेका छन् जसले विश्व नेताहरूलाई सम्भावित युद्ध अपराधको लागि रूसलाई जवाफदेही बनाउनु पर्छ भनेर प्रेरित गर्दछ ।

अप्रिल ९ मा पूर्वी सहर क्रामाटोर्स्कको रेल स्टेशनमा रूसी मिसाइल आक्रमणले ५२ नागरिकको मृत्यु भयो र १०० भन्दा बढी घाइते भए ।

अन्य शवहरूसँगै गाडिएको शवको हात युक्रेनको कीभको बाहिरी भागमा रहेको बुचामा रहेको सामूहिक चिहानमा अप्रिल ३, २०२२ मा देखिन्छ । तस्बिर : रोड्रिगो अब्द/एपी

आजोभको समुद्रमा मारिउपोलको लागि तीव्र लडाइँ भए । र रूसी हवाई हमलाहरू र तोपखाना बमबारीले यसको धेरै भागलाई भग्नावशेषमा ल्यायो ।

अप्रिल १३ मा, रुसी ब्ल्याक सी फ्लीटको फ्ल्यागशिप मिसाइल क्रुजर मोस्क्वालाई युक्रेनी मिसाइलले प्रहार गरेको छ र भोलिपल्ट राष्ट्रिय गौरवलाई नोक्सान पुर्‍याएको छ ।

मे
मे १६ मा मारियुपोलमा रहेको अन्तिम युक्रेनी गढ रहेको विशाल अजोभस्टाल स्टिल मिलका युक्रेनी रक्षकहरू झण्डै तीन महिनाको घेराबन्दीपछि रूसी सेनासामु आत्मसमर्पण गर्न सहमत छन् । मारिउपोलको पतनले युक्रेनलाई आजोभ तटबाट काट्छ र रूसी सीमाबाट क्राइमियासम्मको भूमि कोरिडोर सुरक्षित गर्दछ ।

एजोभस्टल स्टिल मिलको अगाडि एउटा मूर्ति र अन्य भग्नावशेषहरू छन् । तस्बिर : एपी

मे १८ मा फिनल्याण्ड र स्वीडेनले सैन्य गठबन्धनको विस्तारमा मस्कोलाई ठूलो झटकामा नाटोमा सामेल हुनको लागि आफ्नो आवेदन पेश गरे ।

जुन
अधिक पश्चिमी हतियारहरू युक्रेनमा प्रवाहित हुन्छन्, जसमा अमेरिकाले आपूर्ति गरेको HIMARS मल्टिपल रकेट लन्चरहरू समावेश छन् ।

जुन ३० मा रूसी सेनाहरू ओडेसाको ब्ल्याक सी बन्दरगाहमा अवस्थित स्नेक टापुबाट फर्किए र आक्रमणको सुरुवाती दिनहरूमा कब्जा गरे ।

जुलाई
जुलाई २२ मा रसिया र युक्रेन, टर्की र संयुक्त राष्ट्र संघको मध्यस्थतामा युक्रेनको ब्ल्याक सी बन्दरगाहहरूमा अड्किएको अन्नको आपूर्तिलाई अनब्लक गर्ने सम्झौतामा सहमत भए । जसले विश्वव्यापी खाद्य सुरक्षालाई खतरामा पार्ने अवरोध अन्त्य गर्‍यो ।

जुलाई २९ मा रूस नियन्त्रित पूर्वी सहर ओलेनिभकाको एउटा जेलमा मिसाइल आक्रमण हुँदा मारियुपोलमा कैद गरिएका युक्रेनी सिपाहीहरू थुनिएका थिए, जसमा कम्तीमा ५३ जनाको मृत्यु भएको थियो । आक्रमणको लागि युक्रेन र रुस व्यापारलाई दोष दिएका छन् ।

अगस्ट
अगस्ट ९ मा क्रिमियाको एक हवाई अड्डामा शक्तिशाली विस्फोट भयो । एक हप्तापछि त्यहाँको पावर सबस्टेसन र गोलाबारुद डिपोमा थप विष्फोट भयो । रसियाले युद्धको लागि प्रमुख आपूर्ति केन्द्रको रूपमा प्रयोग गरेको मस्को-समावेश गरिएको ब्ल्याक सी प्रायद्वीपको जोखिमलाई संकेत गर्‍यो ।

नोवोफेदोरिभका, क्रिमिया, अगस्ट ९, २०२२ नजिकैको रूसी सैन्य एयरबेसको दिशाबाट विस्फोटहरू सुनिएपछि साकीको समुद्र तटबाट बढ्दो धुवाँ देख्न सकिन्छ । तस्बिर : एपी

युक्रेनका शीर्ष सैन्य अधिकारीले पछि स्वीकार गरे कि क्रिमियामा आक्रमणहरू किभको सेनाले शुरू गरेको हो ।

अगस्ट २० मा रुसी राष्ट्रवादी विचारधारा अलेक्ज्याण्डर डुगिनकी छोरी दर्या डुगिनाको मस्को बाहिर कार बम विस्फोटमा मृत्यु भयो जसलाई रूसी अधिकारीहरूले युक्रेनलाई दोष लगाउँछन् ।

सेप्टेम्बर
सेप्टेम्बर ६ मा युक्रेनी सेनाहरूले उत्तरपूर्वी खार्किभ क्षेत्रमा एक अचम्मको काउन्टर-अप्रेसन सुरु गरे । रसियालाई महिनौंसम्म कब्जामा राखिएको फराकिलो क्षेत्रहरूबाट तुरुन्तै फिर्ता हुन बाध्य तुल्यायो ।

सेप्टेम्बर २१ मा पुटिनले तीन लाख रिजर्भिस्टहरूलाई परिचालन गर्ने आदेश दिए । यो एक अलोकप्रिय कदम हो जसले लाखौं रूसी पुरुषहरूलाई भर्तीबाट बच्न छिमेकी देसहरूमा भाग्न प्रेरित गर्छ । उही समयमा रुसले हतारमा युक्रेनको डोनेस्क, लुहान्स्क, खेर्सन र जापोरिज्जिया क्षेत्रमा रुसको हिस्सा बन्ने कि नगर्ने भनेर अवैध 'जनमत सङ्ग्रह' गर्छ । 

सेप्टेम्बर ३० मा पुटिनले क्रेमलिन समारोहमा चार क्षेत्रहरूलाई संलग्न गर्न कागजातहरूमा हस्ताक्षर गरे ।

अक्टोबर
अक्टोबर ८ मा क्रिमियालाई रुसको मुख्य भूमिसँग जोड्ने पुलमा विस्फोटक पदार्थले भरिएको ट्रकले पुटिनले युक्रेनलाई दोष लगाएको आक्रमणमा विस्फोट गराएको थियो । रुसले युक्रेनको पावर प्लान्ट र अन्य प्रमुख पूर्वाधारमा मिसाइल हमला गरेर प्रतिक्रिया दिएको छ ।

अक्टोबर ८, २०२२ मा केर्च क्रिमियामा रुसी मुख्य भूमि र क्रिमियन प्रायद्वीपलाई केर्च स्ट्रेटमा जोड्ने क्रिमियन ब्रिजमा आगो र धुवाँ । तस्बिर : एपी

अक्टोबर १० मा आक्रमणको पहिलो लहरपछि त्यसपछिका महिनाहरूमा ब्यारेज नियमित रूपमा जारी रहन्छ, जसको परिणामस्वरूप देशभरि कालोबन्दी र बिजुली रेशनिङ्ग हुन्छ ।

नोभेम्बर
नोभेम्बर ९ मा रूसले क्रेमलिनको लागि अपमानजनक रिट्रीटमा कब्जा गरेको एकमात्र क्षेत्रीय केन्द्र मस्कोलाई त्याग्दै युक्रेनी प्रतिआक्रामक अन्तर्गत खेर्सन सहरबाट पछाडि हट्ने घोषणा गर्‍यो ।

डिसेम्बर
डिसेम्बर ५ मा रूसी सेनाले भन्यो कि युक्रेनले रूसी क्षेत्रभित्र गहिरो लामो दूरीको बमवर्षकहरूको लागि दुई वटा आधारहरूलाई लक्षित गर्न ड्रोन प्रयोग गरेको थियो । 

डिसेम्बर २५, २०२२ मा युक्रेनी सिपाहीहरूले बाख्मुट, डोनेट्स्क क्षेत्र, युक्रेनको भूमिगत कमाण्ड सेन्टरबाट ड्रोन फिड हेरिरहेका छन् । तस्बिर : लिब्कोस/एपी

डिसेम्बर २१ मा जेलेन्स्कीले युद्ध सुरु भएदेखि आफ्नो पहिलो विदेश यात्रामा संयुक्त राज्य अमेरिकाको भ्रमण गरे, राष्ट्रपति जो बाइडेनसँग प्याट्रियट एयर डिफेन्स मिसाइल प्रणाली र अन्य हतियारहरू सुरक्षित गर्न र कांग्रेसलाई सम्बोधन गरे ।

२०२३ जनवरी
जनवरी १ मा नयाँ वर्षको केही क्षणमै माकिभ्का सहरमा युक्रेनी मिसाइल आक्रमणबाट भर्खरै परिचालन गरिएका सयौं रुसी सैनिकहरू मारिए । रुसको रक्षा मन्त्रालयले ८९ सैनिकको मृत्यु भएको बताएको छ भने युक्रेनी अधिकारीहरूले मृत्यु हुनेको संख्या सयौंमा रहेको बताएका छन् ।

महिनौंको ठूलो लडाइँपछि रुसले जनवरी १२ मा सोलेदारको नुन खानी सहर कब्जा गरेको घोषणा गर्‍यो । यद्यपि किभले केही दिनपछिसम्म यसलाई स्वीकार गरेन् । मस्कोले युक्रेनी किल्ला बाख्मुत कब्जा गर्न आफ्नो आक्रमणलाई पनि दबाब दियो ।

जनवरी १४ मा जब रूसले युक्रेनको ऊर्जा सुविधाहरूमा आक्रमणको अर्को लहर सुरु गर्‍यो । एक रूसी क्षेप्यास्त्र Dnipro सहरको अपार्टमेन्ट भवनमा खस्यो, ४५ जनाले ज्यान गुमाए ।

फेब्रुअरी २०, २०२३ मा अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन (बायाँ), युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीसँग युक्रेनको किभमा हिँड्दै । तस्बिर : इभान भुची/एपी

फेब्रुअरी
फेब्रुअरी २० मा अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले किभको अचानक भ्रमण गरे । (एपीबाट)