जापानमा मृत्युदण्डको पक्षमा कडा समर्थन, क्रुर बनाइएकोमा आलोचना

काठमाडौँ - जापानमा मृत्युदण्डको कडा जनसमर्थन रहेको छ । मृत्युदण्डलाई गोप्य र ‘क्रूर’ तरिकाले गरिने गरिएको भन्दै यस विधिको भने चर्को आलोचना गर्ने गरिएको छ । जापानमा मृत्युदण्ड दिँदा अहिलेपछि झुण्डाएर दिने विधिलाई नै अपनाइने गरिएको छ । 

सन् २०१९ मा क्योटोको एनिमे स्टुडियोमा ३६ जनाको ज्यान जाने गरी भएको आगजनीको अभियोगमा शिन्जी आओबालाई मृत्युदण्डको सजाय सुनाइएको छ ।

---

सात औद्योगिक अर्थतन्त्रहरू भएका मुलुकको समूह (जी–७) का दुई सदस्य जापान र संयुक्त राज्य अमेरिकाले मात्र मृत्युदण्डलाई कायम राखेका छन् ।

जापानमा सन् २०१९ को एक सरकारी सर्वेक्षणले ८० प्रतिशत मानिसहरूले मृत्युदण्डलाई ‘अपरिहार्य’ बताएको उल्लेख छ ।

एक हजार ५०० भन्दा बढी सहभागी रहेको उक्त सर्वेक्षणमा नौ प्रतिशतले मात्र यसलाई खारेज गर्नुपर्ने पक्षमा थिए ।

मृत्युदण्डको समर्थन गर्नेमध्ये करिब ५७ प्रतिशतले मृत्युदण्ड खारेज गरिए पीडित परिवारले ‘कहिल्यै पनि राहत महसुस नगर्ने’ बताएका छन् ।

न्याय मन्त्रालयले एएफपीलाई दिएको जानकारीअनुसार डिसेम्बरसम्म १०७ जना कैदीले आफ्नो मृत्युदण्डको सजाय कार्यान्वयनको पर्खाइमा थिए । 

आओबाले क्योटो जिल्ला अदालतले दिएको सजायविरुद्ध अपिल गर्न सक्छन् तर कानुनले अन्तिम फैसला भएको छ महिनाभित्र मृत्युदण्ड दिइसक्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ ।

तथापि, वास्तवमा, अधिकांश कैँदीहरूलाई कहिलेकाहीँ दशकौंसम्म पनि एकान्तवासमा राख्ने प्रचलन पनि रहेको छ । 

झण्डै डेढ शताब्दीदेखि जापानको एकमात्र मृत्युदण्ड दिने विधि झुण्डाउने नै हो । दोषीहरूलाई आँखामा पट्टी बाँधेर, खुट्टा बाँधेर र हात बाँधेर फाँसी दिइन्छ ।

धेरै जेल अधिकारीहरूले नजिकैको कोठामा एकसाथ बटन थिच्दा तिनीहरूको तल एउटा ट्रयापडोर खुल्छ । कुन बटनले घातक संयन्त्रलाई ट्रिगर गर्दछ भनेर कसैलाई पनि बताइएको हुँदैन ।

मृत्युदण्डको सजाय पाएका तीन जना कैदीले सन् २०२२ मा फाँसी दिने विधिलाई ‘क्रूर’ भन्दै यसको अन्त्यका लागि माग गरेका थिए ।

आलोचकहरूले फाँसीको प्रावधानले गलत मृत्युदण्डको सम्भावना राख्छ र यो लामो, पीडादायी मृत्युको कारण बन्ने तर्क गरेका छन् ।

जापानमा सन् २०२३ मा मृत्युदण्ड दिइएको थिएन तर सन् २०२२ मा एउटा र सन् २०२१ मा तीन जनालाई मृत्युदण्ड दिइएको थियो ।

पछिल्लो पटक सन् २०२२ को जुलाईमा तोमोहिरो काटोलाई फाँसी दिइएको थियो, जसले सन् २००८ मा टोकियोको अकिहाबारा जिल्लामा पैदलयात्रीलाई ट्रकले ठक्कर दिएर सात जनाको हत्या गरेका थिए ।

सन् २०१८ मा गुरु शोको आसाहारा र ओम शिन्रिक्यो कल्टका १२ जना पूर्व सदस्यलाई मृत्युदण्ड दिइएको थियो ।

सन् १९९५ मा  टोकियोको सबवे प्रणालीमा सरीन ग्याँस आक्रमणको योजनाकार ओम शिनरिक्यो १३ जनाको मृत्यु र हजारौं बिरामी परेको आक्रमणका लागि दोषी ठहरिएका थिए । 

गत हप्ता एक २१ वर्षीय युवकलाई एक बालिकाका आमाबाबुको हत्या गरी घरमा आगो लगाएको अभियोगमा मृत्युदण्डको सजाय सुनाइएको थियो ।

जापानमा सूचनाविना नै फाँसी दिने प्रणालीको व्यापक आलोचना हुने गरेको छ । 

कैदीहरूलाई प्रायजसो अन्तिम समयमा र सामान्यतया बिहानको समयमा यो घटना हुनुभन्दा केही घण्टा अघि उनीहरूको आसन्न मृत्युको बारेमा सूचित गरिन्छ ।

मानवअधिकारवादी समूह एम्नेस्टी इन्टरनेसनलले सार्वजनिक गरेको रिपोर्टमा मृत्युदण्डको बिषयमा ‘केहीलाई कुनै चेतावनी पनि नदिने गरिएको उल्लेख गरेको छ । 

आफूलाई कहिले मृत्युदण्ड दिइने हो भन्ने थाहा नपाउँदाको मनोवैज्ञानिक पीडाले गर्दा दुई जना कैदीले सन् २०२१ मा ‘ढिलो सूचना प्रणाली’ विरुद्ध मुद्दा दायर गरेका थिए ।

जापानमा परिवारका कुनै पनि सदस्यले कैदीहरूको अन्तिम क्षण ९मृत्युदण्ड० मा साक्षी हुने प्रचलन छैन । 

मृत्युदण्डसम्बन्धी सार्वजनिक बहस पनि सीमित छ, अधिकारकर्मीहरूले राष्ट्रव्यापी छलफललाई उत्प्रेरित गर्न अधिकारीहरूद्वारा सूचनाको राम्रो खुलासा गर्न आह्वान गरेका छन् ।