युरोपमा शताब्दीको अन्त्यसम्ममा गर्मीले मृत्यु हुनेको संख्या तीन गुणा बढ्न सक्ने

काठमाडौँ- मानव बस्तीहरूमध्ये युरोप पृथ्वीको सबैभन्दा चिसो महादेश हो । बढ्दो तापक्रमका कारण यहाँ गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको संख्यामा ठूलो वृद्धि हुनसक्छ । शताब्दीको अन्त्यसम्ममा गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको संख्या तीन गुणासम्म बढ्न सक्छ ।

प्रकृति र वातावरणमा तीव्र परिवर्तनका बीच युरोपमा बढ्दो गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको संख्या बढ्दै गएको छ । यो शताब्दीको अन्त्यसम्ममा यो तीन गुणासम्म बढ्न सक्छ। इटाली र स्पेन जस्ता दक्षिणी युरोपका क्षेत्रहरू बढी जोखिममा हुनेछन् र त्यहाँ धेरै मृत्यु हुन सक्ने बताइएको छ ।

---

‘ल्यान्सेट पब्लिक हेल्थ’ जर्नलमा प्रकाशित नयाँ अनुसन्धानबाट भविष्यको यो तस्वीर बाहिर आएको हो । यदि ग्लोबल वार्मिङको गति तीन वा चार डिग्री सेल्सियससम्म बढ्यो भने गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको संख्या पनि गम्भीर हुने अनुसन्धानकर्ताहरूले बताएका छन् ।

यस अध्ययनमा अन्वेषकहरूले उल्लिखित परिस्थितिहरू ग्लोबल वार्मिङमा तीन डिग्री सेल्सियसको वृद्धिमा आधारित छन् । नोभेम्बर २०२३ मा संयुक्त राष्ट्र प्रतिवेदनले यदि वर्तमान नीतिहरू पालना गरियो भने, यो शताब्दीमा ग्लोबल वार्मिङ ३ डिग्री सेल्सियसमा सीमित हुन सक्ने बताएको थियो ।

सन् २१०० पछि तापक्रम अझै बढ्ने अनुमान गरिएको छ किनभने कार्बन उत्सर्जन अझै नेट-शून्य स्तरमा पुग्ने अपेक्षा गरिएको छैन । हामी धेरै आशावादी भए पनि पेरिस जलवायु सम्झौतामा तोकिएको डेढ डिग्री सेल्सियसको लक्ष्य हासिल हुने सम्भावना १४ प्रतिशत मात्रै छ ।

गत वर्ष युरोपमा गर्मीका कारण ४७ हजारभन्दा बढीको मृत्यु भएको थियो । दक्षिणी युरोपका देश सबैभन्दा बढी प्रभावित भएका छन् । सबैभन्दा बढी ग्रीस, इटाली, स्पेन र बुल्गेरियामा यस्तो मृत्यु भएको छ। यो जानकारी बार्सिलोना इन्स्टिच्युट फर ग्लोबल हेल्थले जारी गरेको हो ।

सन्‌ २०२३ वैज्ञानिकहरूको ज्ञानको लागि संसारले देखेको सबैभन्दा तातो वर्ष थियो । बढ्दो तापक्रमसँग मानिसहरूलाई अझ अनुकूल बनाउने प्रयास विगत दुई दशकमा नगरिएको भए मृत्यु हुनेको संख्या ८० प्रतिशतभन्दा बढी हुन सक्ने थियो ।

जलवायु परिवर्तनको असरबाट पृथ्वीको कुनै पनि कुना अछुतो रहे पनि कतिपय क्षेत्र थप समस्यामा छन् । चिसो महादेश युरोप सबैभन्दा छिटो न्यानो हुँदैछ । युरोपको जलवायु एजेन्सी कोपर्निकसले यस वर्षको आफ्नो प्रतिवेदनमा युरोपको तापक्रम विश्वव्यापी औसतभन्दा झण्डै दोब्बरले बढिरहेको बताएको छ ।

पछिल्लो पाँच वर्षको औसत तापक्रमले विश्वव्यापी वृद्धि औद्योगिकीकरण अघिको तुलनामा १.३ प्रतिशतले बढी भए पनि युरोपमा २.३ डिग्रीले वृद्धि भएको देखाउँछ ।

अहिले युरोपमा चिसोका कारण बढी मानिसको मृत्यु भएको छ । ल्यान्सेट अध्ययनका अनुसार सन् १९९१ देखि २०२० सम्म युरोपभर चिसो र गर्मी दुवैका कारण मृत्यु हुनेको वार्षिक संख्या ४,०७,५३८ थियो । जसमध्ये चिसोका कारण ३ लाख ६३ हजार ८०९ जनाको मृत्यु भएको छ । तापक्रमका कारण मृत्युदर दक्षिणी युरोपमा बढी छ भने पूर्वी युरोपमा चिसोका कारण बढी मृत्यु भएको पाइएको छ ।

सन् १९९१ र २०२० को बीचमा पश्चिमी युरोपको तुलनामा पूर्वी युरोपेली क्षेत्रमा चिसोका कारण मृत्यु हुनेको संख्या साढे दुई गुणा बढी थियो । उही समयमा गर्मी सम्बन्धी मृत्यु उत्तरी युरोपको तुलनामा युरोपको दक्षिणी भागमा छ गुणा बढी थियो । अध्ययनका अनुसार तापक्रम बढेपछि चिसोका कारण हुने मृत्यु रोकिने वा घट्ने भन्ने होइन । यसमा सानो परिवर्तनको अपेक्षा गरिएको छ। तर, त्यसपछि गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको संख्या धेरै हुनेछ ।

अत्यधिक गर्मी एक चरम मौसम अवस्था हो । जब हामी तातो महसुस गर्छौं, हाम्रो शरीरले प्राकृतिक एसी चलाएर अर्थात पसिना बगाएर आफूलाई चिसो पार्ने प्रयास गर्छ। यो प्रणालीको पनि आफ्नो सीमा छ । अत्यधिक गर्मीले हाम्रो शरीरलाई धेरै किसिमले असर गर्छ ।

शरीरबाट पसिनासँगै पानी र नुन पनि बग्छ । यदि तपाई धेरै पसिना आउनुहुन्छ भने, निर्जलीकरण हुन सक्छ। शरीरमा रगतको मात्रा कम हुन सक्छ र यस्तो अवस्थामा रक्तचाप सामान्य रहँदैन। जसका कारण मिर्गौलाले काम गर्न छाड्न सक्छ । कम रक्तचाप र मुटुको धड्कन बढ्दा मुटुमा चाप बढ्ने र हृदयघात हुन सक्छ ।

अत्यधिक गर्मीको सामना गर्न, शरीरको आन्तरिक मेसिनरीले छालालाई चिसो पार्न रगत प्रवाह बढाउँछ । जसका कारण शरीरका अन्य भागमा रगत र अक्सिजनको आपूर्ति कम हुन सक्छ । यो प्रक्रियाले एक चक्र सुरु गर्न सक्छ जसमा धेरै अंगहरूले काम गर्न रोक्न सक्छ ।