ट्रम्पको पुनरागमनले बढ्यो चीनको चुनौती

काठमाडौँ- अमेरिकी राष्ट्रपतिमा निर्वाचित डोनाल्ड ट्रम्पको दोस्रो कार्यकालको चुनौतिको सामना गर्न र आफ्नो सुस्त अर्थतन्त्रलाई पुनरुत्थान गर्न चीनले नयाँ कदम चालेको छ ।

ट्रम्पले चुनाव जित्नका लागि गरेका वाचामध्ये चिनियाँ उत्पादनमा ६० प्रतिशतसम्म भारी आयात शुल्क लगाउनेसमेत रहेको छ । अब ट्रम्प विजयी भएपछि चीनलाई टेक्नोलोजी पावरहाउसमा रूपान्तरण गर्ने र विश्वका दुई ठूला अर्थतन्त्रहरूबीचको तनावलाई थप बढाउने सी जिनपिङको योजनामा ​​बाधा पुग्ने विश्लेषण गरिएको छ ।

---

रियल स्टेटको मन्दी, बढ्दो सरकारी ऋण र बेरोजगारीका साथै उपभोगमा आएको गिरावटका कारण कोरोना महामारीपछि चीनको आर्थिक वृद्धि सुस्त भएको छ ।

तसर्थ, चिनियाँ कार्यकारी निकाय नेशनल पिपुल्स कंग्रेस (एनपीसी) को स्थायी समितिका थप घोषणाहरू अहिले पहिलेभन्दा धेरै चुनौतीपूर्ण छन् । आफ्नो अर्थतन्त्रलाई उकास्न चिनियाँ सरकारले शुक्रबार नै १ लाख ४० हजार करोड डलरको आर्थिक सहायता स्वीकृत गरेको छ ।

आफ्नो पहिलो कार्यकालमा ट्रम्पले चिनियाँ सामानमा कडा कारबाही गरे र २५ प्रतिशतले आयात शुल्क बढाएका थिए । विश्लेषकहरुले चीनको सन्दर्भमा ट्रम्पले यस पटक पनि आफ्नो चुनावी बाचाको कार्यान्वयन गर्दै आयतमा भारी शुल्क लगाउने बताएका छन् ।

ट्रम्पको अहिले पनि चीन र कोरोना नै २०२० को चुनाव हार्नुको प्रमुख कारण रहेको बुझाइ रहेको कारण आफ्नो दोस्रो कार्यकालमा ट्रम्प चीनप्रति कडा नै हुने अनुमान गरिएको छ ।

तर, २०२१ मा ट्रम्पले पद छोडेपछि पनि वाशिङटनबाट चीनमाथिको दबाब भने घटेको छैन । बाइडेन प्रशासनले केहि विषयमा आफ्नो कडा नीति जारी राख्यो भने केही अवस्थामा आफ्नो दायरा विस्तार गरेको छ । ट्रम्पले पहिलो पटक आयात शुल्क बढाउँदा चीनका लागि निकै पीडादायी थियो तर अहिले चीनको अवस्था झन् नाजुक छ । चीन अहिले पनि आफ्नो पूर्व कोरोना महामारीको अवस्थामा फर्कन संघर्ष गरिरहेको छ । अर्थतन्त्रमा द्रुत रिकभरीको अपेक्षा भए पनि चीनबाट आर्थिक मोर्चामा लगातार निराशाजनक रिपोर्ट देखिएको छ ।

ट्रम्पको चुनाव जित्नुअघि र सेप्टेम्बरमा अर्थतन्त्रलाई पुनरुत्थान गर्ने उपायहरूको बाबजुद पनि अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ) ले चीनको वार्षिक वृद्धि दर लक्ष्य घटाएको थियो । आईएमएफले सन् २०२४ मा चीनको आर्थिक वृद्धिदर ४.८ प्रतिशत हुने अनुमान गरेको छ, जुन बेइजिङको आफ्नै लक्ष्य ५ प्रतिशतभन्दा कम हो । आईएमएफको अनुमान अनुसार आगामी वर्ष यसको वृद्धिदर अझै ४.५ प्रतिशतमा झर्नेछ । तर, दशकौंको ‘सुपर–फास्ट आर्थिक वृद्धि’ को अन्त्यमा चीनको शीर्ष नेतृत्व यी परिस्थितिबाट अनभिज्ञ छैन । राष्ट्रपति जिनपिङले २०१७ मा आफ्नो देशले 'द्रुत आर्थिक वृद्धि' बाट 'उच्च गुणस्तरीय विकास' मा जाने योजना बनाएको बताएका थिए । त्यसबेलादेखि, यो शब्द चिनियाँ अधिकारीहरूले देशको थप उन्नत उत्पादन र हरित उद्योग-उन्मुख अर्थतन्त्रमा संक्रमणको वर्णन गर्न बारम्बार प्रयोग गर्दै आएका छन् । तर केही अर्थशास्त्रीहरूले चीनले यी कठिनाइहरूलाई सजिलै पार गर्न नसक्ने बताएका छन् ।

केहि विश्लेषकहरुले चीन अहिले सन् १९९० को दशकको जापान जस्तो जोखिममा रहेको बताउछन् । जापानको नियतिबाट बच्न चीनले 'उपभोक्ताको अप्रयुक्त माग' मा ध्यान केन्द्रित गर्नुपर्छ र निर्यात र लगानीको नेतृत्वमा हुने वृद्धिबाट टाढा जानु पर्ने हुनसक्ने बताइएको छ । यसले थप दिगो वृद्धिलाई प्रोत्साहन मात्र गर्दैन, यसले व्यापार तनाव र बाह्य झट्का पनि कम गर्नेछ ।  यो अझ बलियो आर्थिक मोडेलले चीनलाई ट्रम्पको सत्तामा फर्किएपछि उत्पन्न हुने खतरासँग लड्न मद्दत गर्नेछ ।

लामो समयदेखि सस्तो सामानको विश्व कारखाना बनेको चीन उच्च प्रविधिको निर्यातमा पनि आफ्नो सफलता दोहोर्याउन चाहन्छ । चीन पहिलेदेखि नै सौर्य प्यानल, विद्युतीय सवारी र लिथियम आयन ब्याट्रीमा विश्वकै अग्रणी हो । अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा एजेन्सी (आईए) का अनुसार, चीनले मात्र विश्वको ८० प्रतिशत सौर्य प्यानल उत्पादन गर्दछ । यस बाहेक, यो सबैभन्दा ठूलो इलेक्ट्रिक व्हील निर्माता हो र यसमा प्रयोग हुने ब्याट्रीहरूको सबैभन्दा ठूलो निर्माता पनि हो ।

आइएले यसअघि स्वच्छ ऊर्जामा चीनको लगानी विश्वको एक तिहाइ रहेको र नवीकरणीय ऊर्जाको क्षमता वृद्धिमा निरन्तर नयाँ कीर्तिमान कायम गरिरहेको बताएको थियो ।

सन् २०२३ मा विद्युतीय सवारी साधन, लिथियम आयन ब्याट्री र सोलार प्यानलको निर्यात पहिलो पटक ३० प्रतिशतले बढेर १३९ अर्ब डलर नाघेको छ । किनभने चीनले यी उद्योगहरूमा आफ्नो विश्वव्यापी प्रभुत्व कायम राखेको छ । निर्यातमा यस्तो शानदार सफलताले चीनलाई घरजग्गा संकटको सामना गर्न ठूलो हदसम्म मद्दत गरेको छ ।  तर, निर्यात बढेसँगै अमेरिकाबाट मात्र नभई पश्चिमी मुलुकबाट पनि प्रतिरोध बढेको छ । गत महिना मात्र युरोपेली संघले चिनियाँ निर्मित विद्युतीय सवारी साधनमा ४५ प्रतिशतले आयात शुल्क बढाएको थियो । अहिलेको चीनको समस्या सामानहरूका सबैभन्दा ठूला ग्राहकहरू अमेरिका र युरोप यी समान खरिद गर्न उदासीन छन् । 

ट्रम्पले चिनियाँ आयातलाई रोक्ने वाचा गर्दै ओभल अफिसमा फर्किँदा, बेइजिङले आफैंलाई आफ्नो सुस्त अर्थतन्त्रलाई पुनरुत्थान गर्नको लागि अपनाएका उपायहरू पर्याप्त छन् कि छैनन् भनेर सोच्नु पर्ने यस क्षेत्रका विज्ञहरुले विश्लेषण गरेका छन् ।