अब चन्द्रमामा पनि उत्खनन्‌को काम हुने, महत्वपूर्ण खनिज पृथ्वीमा ल्याइने

मेलबर्न- यस दशकको अन्त्यसम्ममा विभिन्न देशहरू र निजी कम्पनीहरूले चन्द्रमाको सतहमा उत्खनन गर्ने देखिएको छ ।

नासाको अर्ब डलरको 'आर्टेमिस' कार्यक्रम चन्द्रमामा अन्तरिक्ष यात्रीहरू पठाउने मात्र होइन, यो पनि खानी सञ्चालनको लागि बाटो बनाउने बारे हो। 

---

हाल अन्तरिक्ष अन्वेषणका लागि सबै सामग्रीहरू पृथ्वीबाट पठाइन्छ, पानी र इन्धन जस्ता आवश्यक वस्तुहरू अत्यन्त महँगो बनाउँदै। चन्द्रमामा एक लिटर पानी पुगेपछि यसको मूल्य सुनभन्दा बढी हुन्छ । तर चन्द्रमामा रहेको पानीको बरफलाई हाइड्रोजन र अक्सिजनमा परिणत गरेर हामी अन्तरिक्षयानमा इन्धन भर्न सक्छौं। यसले गहिरो अन्तरिक्षमा यात्रा गर्न सकिन्छ, विशेष गरी मंगल ग्रहमा याे धेरै सम्भव देखिएको छ।

चन्द्रमामा दुर्लभ पृथ्वी धातुहरूको भण्डार छ, जुन स्मार्टफोन जस्ता प्रविधिहरूको लागि आवश्यक छ। यसको मतलब यो पनि हो कि चन्द्रमामा खननले पृथ्वीको घट्दो भण्डारमा दबाब कम गर्न सक्छ। निजी कम्पनीहरूले अन्तरिक्ष एजेन्सीहरूलाई यस सबालमा पछि पार्न सक्छन्। नासाले आफ्नो अर्को अन्तरिक्ष यात्री अवतरण गर्नु अघि नै स्टार्टअपले चन्द्रमामा खनन कार्यहरू सुरु गर्न सक्छ।

जब चन्द्रमाबाट सामग्री निकालिन्छ, धुलो उड्छ। यसलाई नियन्त्रण  गर्ने उपयुक्त वातावरण नहुँदा यो धुलो धेरै टाढासम्म जान सक्छ। चन्द्रमामा धुलो आयो भने चन्द्रमाको धुलो हटेको ठाउँबाट त्यसका भागहरू उज्यालो देखिन सक्छन् भने धुलो जम्मा भएका भागहरू खैरो देखिन सक्छन् साना ठूला अपरेसनहरूले पनि समयसँगै देखिने परिवर्तनहरू ल्याउन पर्याप्त धुलो उत्पन्न गर्न सक्छ। चन्द्रमाको धुलोको व्यवस्थापन दिगो र न्यूनतम विघटनकारी खानी अभ्यासहरू सुनिश्चित गर्न एक प्रमुख चुनौती हुनेछ।

बाह्य अन्तरिक्ष सन्धि १९६७ ले यो स्पष्ट गर्दछ कि कुनै पनि देशले चन्द्रमाको 'स्वामित्व' दाबी गर्न सक्दैन, यद्यपि यो स्पष्ट छैन कि यो गैर विनियोजन प्रावधानको उल्लङ्घन गरिएको छ, त्यसपछिका दुई सम्झौताहरूमा उठाएको छ । ९९७९ को चन्द्र सन्धिले चन्द्रमा र यसको प्राकृतिक स्रोतहरूलाई मानवजातिको साझा सम्पदाको रूपमा वर्णन गरेको छ।

यसलाई प्रायः चन्द्रमामा व्यावसायिक खननमा स्पष्ट प्रतिबन्धको रूपमा व्याख्या गरेको छ । यद्यपि, २०२० आर्टेमिस सम्झौताले खननलाई अनुमति दिएको छ जबकि बाह्य अन्तरिक्ष सन्धिले चन्द्रमामा स्वामित्वको कुनै पनि दाबी अस्वीकार गरेको कुरालाई पुनः पुष्टि गर्दछ।