अस्थायी आवास निर्माण नहुँदा जाजरकोटका भूकम्प प्रभावितको अवस्था कष्टकर बन्दै

काठमाडौँ- अस्थायी आवास निर्माण सम्पन्न नहुँदा जाजरकोटका भूकम्प प्रभावितहरूको जनजीवन कष्टकर बनेको छ । गत कार्तिक १७ गते राति ११ बजेर ४७ मिनेट जाँदा जाजरकोट केन्द्रविन्दु भएर ६ दशमलव ४ म्याग्निट्यूडको भूकम्प गएको थियो । भूकम्पमा ठूलो मात्रामा मानवीय, आर्थिक तथा भौतिक क्षति भएको थियो । भूकम्पका कारण भूकम्प प्रभावित क्षेत्र जाजरकोट र रुकुम पश्चिमका करिब सबै घरहरू क्षतिग्रस्त भएका छन् ।

सरकारले अस्थायी आवास निर्माणका लागि भनेर ५० हजार रुपैयाँ दिने घोषणा गरे पनि आजसम्म भूकम्प प्रभावितहरूको अस्थायी आवास निर्माण सम्पन्न हुन सकेको छैन । सरकारले २५/२५ हजार रुपैयाँका दरले दुई पटक गरेर अस्थायी आवास निर्माणका लागि ५० हजार दिने कार्यविधि बनाएको छ । सोही कार्यविधि अनुरूप भूकम्प प्रभावितहरूले रकम भने लिइरहेका छन् । तर, मौसमी प्रतिकूलताका कारण भूकम्प प्रभावितहरूको जनजीवन भने दिन प्रतिदिन प्रभावित बन्दै गइरहेको छ । प्रभावितहरू त्रिपालमुनि रात बिताउन बाध्य छन् ।

---

कठ्याङ्ग्रिँदो जाडोमा त्रिपालले समेत थेग्ने अवस्था नहुँदा प्रभावितहरूले सरकारले अस्थायी आवास निर्माण छिटोभन्दा छिटो सम्पन्न गर्नका लागि सहजीकरण गर्नुपर्ने आग्रह गरिरहेका छन् । न्युज एजेन्सी नेपालसँग कुरा गर्दै जाजरकोटको भूकम्प प्रभावित भेरी नगरपालिकाका नगरप्रमुख चन्द्र प्रकाश घर्तीले आफूहरू अस्थायी आवास कसरी दिने भन्ने कुराको दबाबमा रहेको बताए । उनले भेरी नगरपालिकामा मात्रै ४५ जनाको ज्यान गएको उल्लेख गर्दै ठूलो संख्यामा पूर्वाधारको क्षति भएको बताए । घर भग्नावशेषमा परिणत भएका र आंशिक क्षति भएकाहरूमा पनि बस्न सक्ने अवस्था नहुँदा त्रिपालले मात्रै जाडो धान्न नसकेको उनको भनाइ छ ।

त्रिपालले जाडो छेकेन, टेन्ट सबैलाई दिन सकिएन

नगरप्रमुख घर्तीका अनुसार भूकम्प प्रभावित सबैले त्रिपाल पाएका छन् । तर, त्रिपालभित्र सुतेर बिहान उठ्दा ब्ल्याङ्केट भिजेको अवस्थामा हुने गरेको उनको भनाइ छ । एउटा त्रिपालबाट हिउँद कटाउन पर्याप्त नहुने उनले बताए । त्रिपालको विकल्पमा टेन्ट दिन सकिएको भए केही सहज हुने र टेन्ट पर्याप्त मात्रामा नआएको उनले उल्लेख गरे । दातृ निकायले थोरै संख्यामा ल्याएका टेन्टहरू दीर्घरोगी, ज्येष्ठ नागरिक, बालबालिका, गर्भवती महिला, सिकिस्त घाइते र मृतक परिवारलाई दिइएको छ तर अरूलाई दिन सकिएको छैन । नगरप्रमुख घर्तीले त्रिपालमुनि बस्दा झनै समस्या बढ्न थालेको बताए ।

उनले भने, ‘पीडित सबैको घरमा त्रिपाल पुगेको छ । तर, त्रिपालमुनि सुत्दाखेरी निकै कष्टकर भइसक्यो । बेलुका सुतेको मान्छे बिहान उठ्दा ब्ल्याक्वेट भिजेको अवस्था देखियो । अब त्रिपालले हिउँद कटाउन पर्याप्त भएन । त्रिपाल हाम्रो स्वास्थ्यको हिसाबले राम्रो हुन सकेन । यो घातक भएको छ । यो कुरा मैले प्रदेश सरकार र संघीय सरकारका सरोकारवाला व्यक्तित्वहरूदेखि लिएर सांसदहरूमा  पुर्याएको छु ।’

नागरिकको अपेक्षा : छिटोभन्दा छिटो अस्थायी आवासको उपलब्धता

भूकम्प प्रभावितहरूले जटिसक्दो छिटो अस्थायी आवास निर्माण सम्पन्न होस् भन्ने चाहेका छन् । नगरप्रमुख घर्तीका अनुसार जाडोको यो समयमा जाजरकोटका माथिल्लो भागहरूमा हिउँ पर्ने गर्छ । केन्द्र भाग रामीडाँडाँमा पनि हिउँ पर्छ । नलगाड नगरपालिका र भेरी नगरपालिकाको वडा नं.२ र वडा नं.६ मा पनि हिउँ पर्ने सम्भावना हुन्छ । तसर्थ हिउँबाट जोगाउनका लागि पनि अस्थायी आवास तुरुन्त आवश्यक भइसकेको छ ।

आंशिक रूपमा चर्किएका घर भत्काउन चाहँदैनन् प्रभावितहरू​

भूकम्प प्रभावितहरूका लागि अस्थायी आवास निर्माणका लागि संघीय सरकारले कार्यविधि नै बनाएर पठाएको छ । सोअनुसार आंशिक रुपमा चर्किएका घरहरू पनि भत्काउनुपर्ने र अस्थायी आवास बनाउनुपर्ने उल्लेख गरिएको छ । तर, आंशिक रूपमा चर्किएका घरहरू मानिसहरूले भत्काउन चाहिरहेका छैनन् । उनीहरू घर नभत्काइ अस्थायी आवास बनाउन चाहन्छन् तर कार्यविधिले त्यसो गर्न नदिँदा प्राविधिक रूपमा जटिलता देखिएको नगरप्रमुख घर्ती बताउँछन् । आफूहरूले सो समस्याका बारेमा भूकम्प प्रभावित क्षेत्रमा अनुगमनका लागि आएका संसदीय समितिहरूलाई पनि जानकारी गराएको उनको भनाइ छ ।

विद्यालय, स्वास्थ्य चौकी र प्रशासनिक भवनहरूको पुनःनिर्माणमा संघीय सरकार उदासीन

भूकम्पका कारण भेरी नगरपालिका लगायत प्रभावित क्षेत्रहरूमा रहेका विद्यालय, स्वास्थ्य चौकी र विभिन्न प्रशासनिक भवनहरू पूर्ण अथवा आंशिक रुपमा क्षतिग्रस्त बनेका छन् । तर, त्यसको पुनःनिर्माणका सम्बन्धमा संघीय सरकार उदासीन बनेको भेरी नगरपालिका प्रमुख चन्द्रप्रकाश घर्ती बताउँछन् । स्थानीय तहको स्रोत, साधनले नपुग्ने अवस्था रहेको उनको भनाइ छ । संघीय सरकारले अस्थायी आवास बनाउने कार्यविधिमा पनि विद्यालय, स्वास्थ्य चौकी लगायतका संरचनाहरूको बारेमा केही नबोलेको उनले बताए । केही ठाउँमा भने विभिन्न दातृ निकायहरूको सहयोगमा अस्थायी रुपमा पठन–पाठन गराउनका लागि संरचनाहरू बनेका उनले जानकारी दिए ।

भूकम्प प्रभावितहरूले दाताहरूबाटै सोझै राहतका सामग्रीहरू पाउने अवस्था नभएपनि जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिमार्फत पाइरहेका छन् । स्थानीय तहले पनि समितिलाई सामान थन्किने, पीडितले नपाउने, निकै लामो समय कुर्नुपर्ने जस्तो समस्याहरू नआउन् भनेर झक्झकाइरहेको छ । तसर्थ यस प्रकारको समस्या अहिले नआएको नगरप्रमुख घर्तीले बताए ।

‘अस्थायी आवास बनाउन सहयोग गरिदिनु होस्’

भूकम्प प्रभावितहरूले यतिखेर दातृ निकाय तथा संघसंस्थाहरूलाई सम्झिइरहेका छन् । भूकम्पका बेलामा घुइँचो लाग्नेगरी पुगेका सहयोगी हातहरू अहिले बिस्तारै कम हुँदै गएका छन् । तर, वास्तविक सहयोग यतिखेर चाहिएको छ भन्छन्, भेरी नगरपालिकाका नगरप्रमुख चन्द्र प्रकाश घर्ती । उनले दातृ निकायहरूलाई अस्थायी आवास, स्वास्थ्य चौकी अथवा विद्यालयहरू बनाइदिन आग्रह गरेका छन् ।

उनको आग्रह छ, ‘दातृ निकायलाई अनुरोध गर्दछु, स्वास्थ्य चौकी बनाइदिने हो कि ? अस्थायी आवास बनाइदिने हो कि ? सामुदायिक विद्यालय बनाइदिने हो कि ? म विनम्र अनुरोध गर्दछु । यतिखेर आइदिनुपर्यो यहाँ । अब यहाँ काम देखाउने बेला भएको छ । सही र उपयुक्त समय यही हो । आएर सहयोग गरिदिनु होस् ।’

कहिलेसम्म अस्थायी आवासमा बस्ने ? संघीय सरकारले भन्नुपर्छ

नगरप्रमुख घर्तीले आफूहरू अस्थायी आवास निर्माणमा लागि परिरहेको बताए । अस्थायी आवास निर्माणका लागि संघीय सरकारलाई पनि तदारुकता, इमान्दारिता र नेतृत्वदायी भूमिका खेल्न उनले आग्रह गरे । कहिलेसम्म अस्थायी आवासमा बस्ने ? भनि प्रश्न गर्दै उनले पुनःनिर्माणदेखि पुनःस्थापनासम्मका लागि संघीय सरकारको ध्यानाकर्षण गराए ।

उनले भने, ‘अस्थायी आवास दिनको निम्ति हामी लागेकै छौँ । संघीय सरकारको तदारुकता, इमान्दारिता र नेतृत्वदायी भुमिकाको अपेक्षा गरेको छु । कहिलेसम्म अस्थायी आवासमा बस्ने ? पुनःनिर्माणदेखि पुनःस्थापनासम्म सोच्न आग्रह गर्न चाहन्छु ।’