अन्तर्वार्ता
निजगढ काठ काट्ने परियोजना हो, रुख कटान भएपछि विमानस्थल बन्दा पनि बन्दैन (भिडियो)
राष्ट्रिय समाचार समितिमा रहेर लामो समय पत्रकारिता गरेका कृष्णप्रसाद सिग्द्याल नेपाल वातावरण पत्रकार समूहका संस्थापक अध्यक्ष हुन् । वातावरण संरक्षण परिषद्, राष्ट्रिय विकास परिषद्जस्ता नीतिगत संस्था एवं आर्थिक विकास तथा प्रशासन केन्द्र (सेडा) जस्ता प्राज्ञिक संस्थामा आबद्ध रही काम गरेका सिग्द्यालका ‘नेपाल : छिमेक र विश्व’, ‘साना कुरा’, ‘एउटा पत्रकारको कानुनी दैनिकी’जस्ता पुस्तक प्रकाशित छन् । हिजो आइतबार विश्व वातावरण दिवसका दिन वातावरणको केन्द्रमा रही निजगढ–काठमाडौँ वार्ता गरिएको छ । पूरा वार्ता भिडियोमा हेर्न-सुन्न सक्नुहुनेछ भने सार चाहिँ यहाँ पढ्न सक्नुहुन्छ :
तीन दशकभन्दा अघि वातावरण पत्रकार समूह सुरु गर्दा केही अर्थशास्त्रीले मलाई सार्वजनिक रुपमै सोध्थे- विकासको काम गर्न नदिएर यो वातावरणको कुरा गर्ने ? म भन्थेँ, अब केही समयपछि पहिला वातावरण अनि मात्र विकास भन्ने हुनेछ । तर, कुरामा त यो भयो, व्यवहारमा भने वातावरण संरक्षण प्राथमिकतामा परेन । पृथ्वी प्राणी र वनस्पति सबैको साझा हो, ती नभए हामी रहन्नौँ भन्ने हेक्का भएन । भावी पुस्तालाई केही पनि बाँकी नराख्ने हामी विकासवादी होइनौँ, विनाशवादी हौँ ।
कुनै पनि योजना, परियोजनाले वातावरणलाई कति विनाश गर्छ भनेर मात्र विकास गर्नुपर्छ । नेफेजमार्फत जनचेतना जगाउन लागेका हौँ । जनता जागरुक भए शासकलाई प्रश्न गर्छन् भन्ने सोच थियो ।
हामी हिमालय क्षेत्रका बासिन्दा । हिमालबाट नि:सृत नदी हाम्रा प्राण । प्राण प्रदूषित राखेर हामी बाँच्दैनौँ । वातावरण र कृषि जोडिएको विषय हो । तर, हामी खाद्यान्न आयात गर्छौं । कृषि कर्म नगरेर कोही पनि राष्ट्र दीगो रुपमा धनी हुन सक्दैन । मलाई त अहिले भन्न पनि लाज लाग्छ, यत्रो पहाडै पहाड, डाँडैडाँडा भएको मुलुकमा फोहोर फाल्ने ठाउँ पनि हामीले भेट्न सकेका छैनौँ । यस्तो अवस्था हुन दिने यिनै शासकहरु हुन् । अहिले नयाँ आउनुभएका मेयरलाई सबैले सहयोग गर्नुपर्छ । पचासौँ वर्षको आफ्नो अपराध तीस वर्षको मेयरलाई थुपार्नु, रमिते बनेर बस्नुहुँदैन ।
वातावरण भनको फोहोर व्यवस्थापन हो । सरसफाइ हो । म त भन्छु, हामीले सरसफाइमा ध्यान दिने हो भने पर्यटक दोब्बर आउँछन् । फोहोर रोग हो । रोगी ठाउँमा कोही छिर्दैन । मुलुकभरिका स्थानीय सरकारहरूले आफ्नो पहिलो काम सफासुग्घर राख्ने हुनुपर्छ । खोलानाला, तालतलैया, वनजंगल, बाटोघाटो, घर रेस्टुराँ सफा हुनुपर्र्छ । जल, माटो, ध्वनि प्रदूषण हुनुहुँदैन । चाउचाउ, चकलेट, चुरोट, सूर्ती, फ्रुटी, पानीका खोल जताततै फाल्ने बानी हामी जनताले सुधार्नैपर्छ । यसमा नागरिक नै सचेत हुनुपर्छ । नेताले अगुवाइ लिनुपर्छ । कोठा सफा राखेर आँगन फोहोर गर्दा के हुन्छ ?
वातावरण विनाश गर्नु विकास होइन । निजगढ रुख काट्ने परियोजना हो । कुनै मुलुकको काठको आवश्यकता पूरा गर्ने समूह यसमा संलग्न छ ।
अब विकास गौण विषय बनिसक्यो, वातावरण प्रधान विषय हो । वातावरण संरक्षण नगरेको विकासले हामीलाई र पृथ्वीलाई यो सिर्जनालाई पनि राम्रो गर्दैन । निजगढ विमानस्थलको कुरा यति हेक्टरमा गर्ने उठिरहेको छ । त्यो त स्क्वायर मिटर–किलोमिटरमा हुनुपर्ने । दुनियाँभरि म त्यही सुन्छु । हेक्टर जंगल मास्ने काम हो ।
निजगढ रुख काट्ने स्किमअनुसार आएको हो । कुनै मुलुकको काठको आवश्यकता पूरा गर्ने समूह यसमा संलग्न छ । नेपालमा पैसा बुझायो भने सबैलाई किन्न सकिन्छ भन्ने छ । सबै सरकारले यो विमानस्थल हुनैपर्छ भन्नु यही कारण हो । आयोजनाबारे विस्तृत अध्ययन नै भएको छैन । २५ सय ५६ हेक्टर जंगल काट्नुपर्यो भनिन्छ । संसारको सबैभन्दा धेरै एक दिनमा १३ सय फ्लाइट चल्ने र उड्नेभन्दा पनि ठूलो विमानस्थल जंगल मासेर हामीलाई किन चाहियो ? काठ काट्ने परियोजनाका लागि यो आयो भन्ने ठहर छ । रुख कटान भएपछि यो काम सकिन्छ, विमानस्थल बन्दा पनि बन्दैन ।
म निजगढ दुई चोटि पुगेको पनि छु । स्थानीयले पनि भनेका छन्, त्यहाँबाट अलिकति यताउता बुट्यान नभएको खाली ठाउँ पनि छ, त्यहाँ सार्न किन नहुने ? कति विद्वानहरुले भनेका छन्, अदालतले भनेको छ, त्यो किन नसुन्ने ? म काठमाडौँको रैथाने हुँ । उपत्यकाको भद्रगोल हुन्छ भनेर मैले पञ्चायत कालभरि झगडा गरेँ । खुला क्षेत्र चाहिन्छ भनेर लेखेँ, बोलेँ । आफू सम्बद्ध संस्थामा टेबुल ठोकेँ ।
त्रिपुरेश्वर जहाँ अहिले सपिङ कम्प्लेक्स बन्यो । त्रिभुवन विश्वविद्यालय ठाउँ हो । मैले काठमाडौँका मेयर पीएल सिंहलाई भनेको थिएँ, त्यो तपाईं लिनुस् भनेर । खाली ठाउँ रहनुपर्छ भनेँ । जमलमा भारतबाट आएका शिक्षक–प्राध्यापक राख्ने ठाउँ थियो । त्यो खुला राख्नुपर्छ भनेको थिएँ । खुला ठाउँ जनसंख्या बढ्दा चाहिन्छ । भूकम्प आउँदा पनि चाहिन्छ ।
केटाकेटी, बूढाबूढीका लागि खै यहाँ उद्यान ? बिरामी पर्दा जाने अस्पताल, पढ्न जाने स्कुल नै यति साँघुरो कहीँ हुन्छ ? हरियालीविनाको सहर आत्माविनाको शरीर हो । हरियाली बढाउने हजार उपाय छन् । महानगरमा अर्बाैं रूपैयाँ कोषमा बसेको छ । चक्रपथ बनाइसकेपछि बोटबिरुवा रोप्नुपर्छ, घाँस रोप्नुपर्छ भन्ने लागेन उसलाई । र एउटा प्राइभेट संस्थाले हामी गर्छम् भनेर गर्न जानुपर्यो ।
राजनीतिक नेतृत्वको आडमा पार्टीको अजेन्डा लिएर हैन, हाम्रो आफ्नो दु:खको कुरा लिएर जनता बाटोमा निस्किनुपर्यो । ठीक काम गर हैन भने तिमीहरू हुँदैन भन्नुपर्यो ।
देशभरिका सरकारहरुले पहिला सरसफाइ, शिक्षा र स्वाथ्यमा ध्यान दिनुपर्छ । अनि मात्र अरु । अहिले जताततै भ्युटावर, किन ? जुन कंक्रिटका संरचना अहिले बनाइरहेका छौँ, ती केही वर्षपछि नयाँ पुस्ताले भत्काउनुपर्छ भन्यो भने म अन्यथा ठान्ने छैन ।
वाग्मती नदी जोगाउन गुह्येश्वरीमा जे बनायौँ, त्यो धेरै महँगो हो । अमेरिकालाई पनि महँगो, हामी चाहिँ गरिरहेछौँ । मलाई त यहाँका प्राविधिक साथीहरू देखेर पनि अचम्म लाग्छ । सरकार र सरकारमा बस्नेहरूको दिवालियापनलाई गाली गर्न मन लाग्छ, मलाई । जनताले किन मान्दैन ? बालेन शाहलाई किन भोट दिए ? अब आउँदो निर्वाचनमा धेरै स्वतन्त्र मान्छे उठ्छन् र जित्छन् पनि ।
हामी जलविद्युत् निकासी भनिरहेका छौँ । त्यसको दश गुण हामी प्रयोग गर्न सक्छौँ । विदेशी मुद्रा पनि जोगिन्छ । प्रदूषण पनि घट्छ । नेपालमा उद्योगलाई चाहिने कच्चा पदार्थ किन्दा बढी राजस्व तिर्छाैं तर त्यो चिज तयारी अवस्थामा ल्याउँदा कम राजस्व तिर्नुपर्छ । अनि उद्योग प्रवर्द्धन गर्छौं भनेर हुन्छ ?
जनता सचेत भइरहेको छ । अझ सचेत हुनुपर्यो । जनता बाटोमा ओर्लनुपर्यो । राजनीतिक नेतृत्वको आडमा हैन, पार्टीको अजेन्डा लिएर हैन, हाम्रो आफ्नो दु:खको कुरा लिएर बाटोमा निस्किनुपर्यो । ठीक काम गर, हैन भने तिमीहरू हुँदैन भन्नुपर्यो ।
म नयाँ पुस्तासँग आशावादी छु ।
कमेन्ट गर्नुहोस्
Sign in with
Facebook Googleकमेन्ट पढ्नुहोस्
0 प्रतिकृया